Foodblogevent A la c'Arte: de samenvatting

Een idee hebben is natuurlijk leuk, maar het uitvoeren is nog veel spannender en leuker. Toen ik bij het Noordbrabants Museum opperde om een foodblogevent te organiseren rondom de tentoonstelling A la c'Arte. De kunst van het eten – Eten in de kunst had ik niet gedacht dat het zo'n succes zou worden. Alleen maar positieve reacties kreeg ik, zowel van binnen het museum als van de foodbloggers.

Eten is dan ook al eeuwenlang een geliefd thema in de kunst, en veel kunstenaars hebben eten en drinken, maaltijden en voedsel opgenomen in hun werken. Een van de belangrijkste sociale bezigheden is eten, vooral samen eten. Tijdens een maaltijd worden goede gesprekken gevoerd, komt het gezin samen, worden er verbintenissen gesmeed. Een goed glas wijn erbij helpt nogal eens de omgang met elkaar te versoepelen. Geen wonder dat het thema 'Eten in de kunst' zo aanspreekt.

De Nederlandse foodbloggers hebben op zeer diverse manier invulling gegeven aan de opdracht. Die luidde: bedenk een recept of verhaal bij een van de schilderijen, te zien in de tentoonstelling A la c'Arte in het Noordbrabants Museum. Op de website van het museum werden de schilderijen afgebeeld, allen uit de eigen collectie. Vanwege eventuele copyrights kon het foodblogevent geen gebruik maken van de schilderijen in bruikleen die op de tentoonstelling te zien zijn.

Sietske was de eerste die haar bijdrage publiceerde. Zij haalde herinneringen op aan haar studententijd, waarin een zure haring de katers verjoeg.

Edith bezocht samen met mij en Lizet de opening van de tentoonstelling, en liet zich inspireren door een 17e-eeuwse groentenmarkt. Zijn het nu kersen of tomaten?

Elisabeth, aan wie ik ook het stokje doorgeef voor het foodblogevent van oktober, besprak twee middeleeuwse prenten, de vette en de magere keuken. Heel toepasselijk voor een blog over afvallen!

Yvon vond het lastig, maar wist toch een lekker recept met citroenen te bedenken bij een schilderij van Jan Bogaerts,

Lizet kon geen genoeg krijgen van de tentoonstelling. Na de opening, waarop we samen uitgebreid diverse schilderijen becommentarieerden, schreef ze diverse stukjes. Maar haar officiële bijdrage betrof een schilderij uit de vaste opstelling van het museum. Ze gaf ons daarbij een recept om op zijn middeleeuws hardgekookte eieren klaar te maken.

Geweldig vond ik ook de bijdrage van Gabriella, die een 20ste eeuwse foto koos, en er een heerlijk recept voor varkensrollade bij bedacht. Die foto, Zeldzame mensen van Toon Michiels, is voor mij misschien wel een van de fascinerendste afbeeldingen van de tentoonstelling. Onvoorstelbaar dat mensen in de 20ste eeuw nog zo aten...

Ariane herdacht in onze gezamenlijke Herberg De Ketel en de Kurk haar oom Jan Wolf, voorzitter van Slow Food, die vorig jaar veel te vroeg overleed. Jan Wolf was van grote invloed op haar liefde voor koken en eten. Het schilderij dat haar inspireerde was een schilderij toegeschreven aan Jan Davidsz de Heem, dat uiteindelijk niet op de tentoonstelling te zien is. Maar daarom niet minder interessant. Zelf schreef ik er een artikel over in het tijdschrift Bouillon.

Femke van Excellent Eten liet zich ook door de citroenen van Jan Bogaerts inspireren. Haar borrelhapje ga ik zeker eens proberen.

Sabina tenslotte was de hekkensluiter vandaag: zij beloofde ons al eerder wilde zalm met citroen, en dat is het ook geworden. Vriend Udo, die Zuid-Afrikaanse wijnen van hoge kwaliteit importeert, adviseerde er zelfs een wijn bij. Yammie, yammie.

Om niet te vergeten: mijn eigen bijdrage gaat in op wijn, natuurlijk, en wel speciaal het drinkgerei dat op veel schilderijen is te zien. Ooit wil ik met al dat verschillende drinkgerei nog eens een (wijn)proeverij organiseren.

Alle deelnemers: geweldig dat jullie je lieten inspireren! Eten in de kunst weet in ieder geval veel los te maken. De toegangskaarten voor het museum komen snel naar jullie toe.

En Elisabeth, met veel plezier draag ik het stokje aan je over.

Biologische champagne en Italiaanse bubbels

Hoe meer evenementen rondom wijn ik bezoek, hoe leuker ik het vind om de kleine(re) importeurs te treffen, degenen met passie, die je zelf te woord staan en met enthousiasme over hun wijnen vertellen. Of die een masterclass organiseren met de maker van de wijn.
Vandaag vraag ik aandacht voor twee recente voorbeelden van dergelijke ontmoetingen: op het Haarlemse Fabulous Food Festival organiseerden Agoston & Krieger van Organic Champagne een masterclass rondom de biologische champagnes van wijnmaker Franck Pascal. En in Groesbeek, op de Nederlandse Wijnfeesten, ontmoette ik de eigenaren van Vini del Mondo.

Biologische champagne
Organic Champagne importeert slechts een handvol champagnes, allemaal biologisch, en die mogen er zijn! Speciaal voor het Haarlemse festival was een van hun producenten, Franck Pascal, naar Nederland afgereisd. Hij deed er zelf zijn verhaal, wel een beetje nerveus omdat hij niet vaak voor dergelijke groepen staat. Maar dat deerde allemaal niet, zijn liefde voor het vak spatte er vanaf.
Pascal koos pas voor de wijnbouw nadat zijn jongere broer was verongelukt; hij beëindigde zijn carrière als technisch ingenieur en stapte in het ouderlijk wijnbedrijf. Een studie oenologie volgde, om beter vat op de materie te krijgen.

Chemische wapens
Al gauw raakte Pascal ervan overtuigd dat hij wilde gaan werken zonder chemische hulpmiddelen. In militaire dienst had hij kennis gemaakt met de effecten van chemische oorlogsvoering, en hij realiseerde zich dat de chemicaliën die voor de wijnbouw werden gebruikt – onkruid- en insectenverdelgers – niets anders waren dan lagere doses van dezelfde vreselijke wapens die het leger gebruikte.
Vervolgens bezocht Pascal biodynamisch werkende bedrijven in de Elzas en Zwitserland; daar zag hij de resultaten in de wijngaard die hij ook wilde bereiken. Diverse tests en experimenten later is ook zijn domein inmiddels biodynamisch. Pascal gebruikt alleen natuurlijke gisten, laat de malolactische fermentatie zijn eigen ritme bepalen, filtreert en klaart niet en produceert loepzuivere champagnes. Zelfs de chefs de culture van champagnehuis Bollinger komen bij hem op bezoek om te zien wat biodynamie voor positieve effecten heeft.

Drie champagnes
We proefden op 19 september in Haarlem drie champagnes: Sagesse, Tolérance en Harmonie 2005, waarvan ik de Tolérance, een Rosé Brut, de lekkerste én beste vond. Fris, bosfruitig, vriendelijk, vrolijk, met een mooie structuur. Gemaakt van voornamelijk pinot meunier, aangevuld met pinot noir en een tikje chardonnay. Ook de gerijpte Harmonie 2005 vond ik een topper: vol, gerijpt, met aroma's van gele appel. Gemaakt van 100% pinot meunier van oude stokken. De wijn is een Blanc de Noirs, een witte wijn van rode druiven.


Vini del Mondo
Het tweede voorbeeld betreft de Nederlandse Wijnfeesten op 25 en 26 september in Groesbeek, waar je als consument op je gemak kon proeven en genieten. Vooral kleinere importeurs en wijnhandelaren bemensten de stands. Aanwezig was onder andere Vini del Mondo, gespecialiseerd in Italiaanse wijnen. Ik trof er Marcel Meijers, die samen met zijn partner Suzanne (die ik al kende van de LinkedIn-groep Vrouwen in de wijn) alle wijnen zelf in Italië selecteert en vervolgens importeert.

Bubbelbar
Vini del Mondo was aanwezig in Groesbeek met een bubbelbar op vier wielen, en serveerde een klein aantal verrukkelijke Italiaanse mousserende wijnen. Ik proefde er twee: de Rosé Brut van Pedrotti, een spumante gemaakt volgens de klassiek methode (net als champagne dus). Zacht en rond, frisse zuren, aroma's van zacht rood fruit. Heel subtiel, deze bubbels van chardonnay en pinot nero uit Trentino!
Daarna volgde de serieuze en heerlijk gerijpte La Montina-Franciacorta Millesimato 2005, ook al van chardonnay en pinot nero, maar dit keer wit, niet rosé. Beide wijnen deden me verlangen naar meer. En deden me realiseren dat ik van Italiaanse mousserende wijnen eigenlijk nog zo weinig weet.

Twee leuke ontmoetingen, waarin ik de mensen achter de wijn(import) beter heb leren kennen en de wijnen goed heb kunnen proeven. Waren alle wijnproeverijen maar zo!
Meer over de Nederlandse wijnfeesten volgt binnenkort.

Gemischter Satz in vliegende vaart

Ze waren er wel, op de grote proeverij van Oostenrijkse wijnen begin september. Maar het is nu niet dat ze in Nederland al een hit zijn. Dit in tegenstelling tot Oostenrijk, waar het sinds een paar jaar (weer) dé zomerwijn is: Gemischter Satz, een wijn gemaakt van verschillende druivenrassen door elkaar, die samen in één wijngaard staan. En in tegenstelling tot bijvoorbeeld een cuvée, waarbij eerst ieder druivenras apart wordt geperst en vergist voordat er een blend wordt gemaakt, worden de druiven al voor het persen bij elkaar gegooid en samen vergist. Gemischter Satz komt in heel Oostenrijk voor, maar wordt beschouwd als een typisch Weens fenomeen. Redenen om verschillende druivenrassen in de wijngaard aan te planten waren vroeger het spreiden van de risico's: gingen de rieslingstokken dood, had je altijd nog de neuburger of de weissburgunder...
Veertig jaar geleden raakte deze manier van wijnmaken helemaal uit, om zo'n jaar of vijf geleden weer terug te komen. Daarin speelde onder andere Fritz Wieniger een belangrijke rol (zie hieronder).

Arndorfer
Op zoek naar een rode draad om me tijdens zo'n grote proeverij als de tweejaarlijkse Oostenrijk-happening aan vast te houden, kwam ik op de Gemischter Satz. Ik wilde wel eens ervaren 1. of ze er waren, en 2. hoe ze smaakten. En geloof het of niet, maar de eerste stand waar ik langs ging, die van Good Grapes, had niet één, maar zelfs drie wijnen van Gemischter Satz. Bovendien werden ze ook nog gepresenteerd door de producent zelf, de jonge Martin Arndorfer. Hij is 27, maakte zijn eerste wijn in 2002 en woont en werkt in Strass, in het Kamptal. Zijn Gemischter Satz is dus geen Weense wijn, maar daarom niet minder interessant. Vooral Von den Terrassen 1958, uit 2009, is me bijgebleven: gemaakt van neuburger, riesling en grüner veltliner, van stokken die in 1958 aangeplant zijn. Een derde deel van de wijn rijpte op barriques, tweederde in roestvrijstalen tanks. De wijn werd gekenmerkt door notige en frisse aroma's, met indrukken van peer en meloen. Hij deed me denken aan sommige Italiaanse trebbiano's.


Vanwege de masterclass van Cees van Casteren over de Oostenrijkse DAC's (zeer interessant en leerzaam) had ik te weinig tijd om andere wijnen van Arndorfer te proeven. Maar ik kom vast nog eens terug op dit huis.

Wieniger en Stift Klosterneuburg
Na de masterclass had ik slechts tijd om in vliegende vaart nog een half uurtje te proeven. Ik trof tot mijn grote geluk twee bekende Weense producenten, Fritz Wieniger en Stift Klosterneuburg. Beide hadden ook Gemischter Satz meegenomen. Wieniger geldt als dé specialist van Gemischter Satz. Hij richtte samen met drie andere Weense producenten WienWein op, om nieuwe kwaliteitseisen voor de Weense wijnbouw te stellen. Zo moet een Gemischter Satz volgens de Oostenrijkse wijnwetten minimaal uit twee druivenrassen bestaan, maar bij WienWein zijn ze iets strenger: daar moeten minimaal drie druivenrassen gebruikt worden.

Zeer de moeite waard vond ik Wieniger's Nussberg Alte Reben 2008, gemaakt van acht verschillende druivenrassen, allemaal van oude stokken van de Weense Nussberg (in het noorden van de stad). Ook hier trof ik een notige, frisse, wat neutrale smaak, die echter door de rijping op de lie ook vol en vettig was. Jammer dat Wieniger nog geen Nederlandse importeur heeft!
Bij Stift Klosterneuburg, een wijngoed dat al sinds 1114, bestaat, proefde ik een tweede wijn van de Nussberg, gemaakt van grüner veltliner, riesling, welschriesling en neuburger. Ook deze was vol, notig en fris. En ook Stift Klosterneuburg heeft nog geen Nederlandse importeur.

Na deze kennismaking met Gemischter Satz in vliegende vaart heb ik echt zin in meer. Gelukkig gaat dat ook gebeuren, want eind oktober bezoek ik de European Wine Bloggers Conference in Wenen. Ik ben van plan dan dieper in de Weense wijnbouw en de Gemischter Satz te duiken, en kom er zeker op terug, hier en waarschijnlijk ook in andere artikelen. Wordt vervolgd!

Foto's:
- Weense wijngaarden, foto afkomstig van www.zahel.at, website van een van de vier WienWein-producenten
- Martin Arndorfer tijdens de Oostenrijk proeverij op 6 september in Utrecht

Oogst in Nederland en Duitsland

Echt heel goed gaat het niet in de noordelijke wijngaarden. Afgelopen donderdag bezocht ik kort twee Brabantse wijngaarden, waar men niet erg vrolijk was over de verwachte resultaten van de komende oogst. Rot in de druiven, bijvoorbeeld in de solaris, treedt al op, te wijten aan de vele natte en vochtige dagen van de afgelopen weken. Ook in Balkbrug, bij de Reestlandhoeve, wordt met argusogen naar het weer gekeken. Op Twitter kon ik al zo hier en daar diepe zuchten vernemen...


Gelukkig voorspelde Erwin gisterenavond wat beter en droger weer de komende week. Hopelijk gaat dat weer ook doordringen in Duitsland. Uit de Pfalz, van Weingut Gabel in Herxheim, kreeg ik mail dat ze ook daar problemen niet uitsluiten. Gisteren was het er prachtig, en werd muskateller geoogst. Rianne Gabel: "We hopen dat het weer nu mooi blijft, zodat we mooie gezonde druiven kunnen plukken, maar dit jaar kan eventueel problematisch worden."

De oogst is daar in de Pfalz en ook in Frankrijk al wel begonnen. Bij Gabel zijn wat vroeger rijpende druiven als morio-muskat en müller-thurgau vorige week maandag en dinsdag al geoogst; gisteren werd de muskateller dus binnengehaald en vandaag is de dornfelder aan de beurt.
In Nederland wordt nog nauwelijks geoogst, daar wordt alleen het rotte fruit tussen de goede trossen weggehaald. Bij Wijngoed Dassemus in Chaam wordt volgend weekend gestart, bij Domaine Heerstaayen in Strijbeek zal de oogst ook niet lang meer op zich laten wachten.

In het weekend van 8, 9 en 10 oktober reis ik zelf naar de Pfalz af, om druiven te oogsten. Ik ben heel benieuwd welke dat zullen zijn! Een verslag volgt uiteraard.



Foto's: Oogsten van muskateller-druiven in Herxheim, Weingut Gabel.
.

Foodblogevent - Drinken uit een nautilusbeker

De tentoonstelling A la c’Arte. De kunst van het eten - Eten in de Kunst in het Noordbrabants Museum is open, en wat is het mooi geworden! Ik zou over al die schilderijen wel iets leuks willen schrijven, natuurlijk over de wijn of over de drinkcultuur. Maar dat was niet de opzet van het foodblogevent, dus heb ik toch maar een keuze gemaakt. Het wordt het Stilleven met nautilusbeker van Frans Sant-Acker, uit 1670, en wel om het volgende. Ik vraag me namelijk al maanden af, sinds ik het schilderij voor het eerst zag: hoe zou dat nu drinken, uit zo’n schelp? Dat moet toch enorm raar zijn? Gulpt de wijn dan niet over je kleren, als je maar ietsje onvoorzichtig bent? En hoe komt een wijn in zo’n schelp uit? Schijnt bij rode wijn de kleur door? Hoe proeft en ruikt de wijn als je uit een nautilusschelp drinkt?

Hetzelfde vraag ik me overigens af van veel meer drinkgerei op de schilderijen van de tentoonstelling. Ook uit de omgevallen drinkschaal op hetzelfde schilderij wil ik wel eens wijn proeven. En kijk ook eens naar de Hollandse familie aan tafel, op het schilderij uit 1610. De vader houdt een enorme goudkleurige houder vast, een bekergreep, waarin een glas geklemd zit. Hoe dronk je uit zo’n glas, wat was de truc om het netjes en goed te doen? Welke regels hingen er om het gebruik van dit opvallende drinkgerei?


Proeverij historisch drinkgerei
Op mijn lijstje van ‘things to do’ staat het wilde plan om een proeverij te organiseren met historisch drinkgerei: eén of twee wijnen proeven, en dan telkens uit een eeuwenoud glas of beker. Uit een nautilusschelp, een flûte van Venetiaans glas, een roemer met noppen, een zilveren bekertje, een stenen kroes. En dan noteren wat de verschillen zijn, wat het drinkplezier is. Het zou helemaal ideaal zijn als we de wijn dan ook nog konden schenken uit een oude tinnen stadskan!

Hetzelfde wil ik overigens ook met champagne doen: champagne uit een coupe, uit een flûte, uit de nieuwe, meer tulpvormige champagneglazen, uit een glazen en een porseleinen bekertje. Want porseleinen champagnebekers zijn er ook, en worden zelfs anno 2010 gemaakt.
Die laatste proeverij valt nog wel eens te realiseren, denk ik. Maar die eerste… Welke conservator krijg ik zo gek?

A la c’Arte is tot en met 2 januari 2011 te zien in het Noordbrabants Museum in Den Bosch. De begeleidende publicatie is verkrijgbaar in de Museumwinkel en kost € 8,50.

Verantwoording afbeeldingen
- Stilleven met nautilusbeker, Frans Sant-Acker, ca. 1670, collectie Noordbrabants Museum
- Familie aan tafel, Hollandse School, ca. 1610 collectie Theo Daatselaar Antiquairs

Supermarktwijn bij een topdiner

Het is af en toe wel goed even met je neus op de feiten gedrukt te worden. Het is natuurlijk leuk om regelmatig over speciale wijnen van bijzondere druiven van piepkleine wijnbedrijfjes te schrijven: lekker ambachtelijk, lekker pittoresk. Maar feit blijft dat het leeuwendeel van de wijn in Nederland via de supermarkten verkocht wordt, en daar komen geen kleine wijnboeren aan te pas. Om in de schappen van een supermarkt te staan, moet een wijnproducent volumes produceren: tienduizenden zo niet miljoenen flessen per jaar.

Berberana
Vorige week donderdag maakte ik in Restaurant Aan de Poel te Amstelveen kennis met de wijnen van het merk Berberana, verkrijgbaar bij AH. Berberana is onderdeel van het Spaanse United Wineries en is het grootste Spaanse wijnmerk in de Nederlandse supermarkten. Naast Berberana zijn ook merken als Marqués de Monistrol en Marqués de Griñón eigendom van United Wineries. Behalve in Nederland zijn de wijnen ook enorm populair in Engeland (en elders in Europa). In Spanje zelf behoort Berberana bovendien ook al tot de grootste spelers.

Aanwezig bij deze eerste Berberana Night waren vertegenwoordigers van de wijnpers, inclusief bloggers, vertegenwoordigers van Berberana en Melman Communications, en de Spaanse ambassadeur, dhr. Juan Prat y Coll, tegenover wie ik mocht plaatsnemen. De chef van Aan de Poel had voor de aanwezigen bij vijf verschillende Berberana-wijnen passende gerechten bereid, waarover ook de ambassadeur, een groot wijnkenner en -liefhebber, uitermate te spreken was.

Vijf wijnen
Op het terras, in de avondzon, werd als apéritief een Cava Brut geschonken van de traditionele drie druivenrassen. Daarbij werden radijsjes en witlofblaadjes in truffelcrème geserveerd. Die radijsjes waren niet aan te slepen... De eerste gang van het diner bestond uit stukjes tonijn op drie verschillende manier klaargemaakt, onder andere met sojasaus. Dit werd begeleid door een frisse, stevige rosé van garnacha en tempranillo, de Berberana Pink Dragon 2009 (€ 4,99). De rosé kon prima tegen het Oosterse smaakmakersgeweld op!

Pata negra met gepocheerd scharrelei en chorizo-crème was eveneens een topper, zeker met de Berberana Red Dragon 2008 (€ 4,99). Bij de Berberana Carta de Oro Crianza 2007 (€ 5,99) had de chef wilde eend gebraden, en bij een Reserva Carta de Oro 2005 (€ 8,99) Schotse runderlende klaargemaakt, met opperdoezen, krokante knoflook en ossenstaart. Vooral de laatste twee wijnen, beide Rioja Doca, zijn serieuze kwaliteitswijnen, in geur en smaak vrij klassiek, met aroma's van kersen en vanille. Ze ontvingen allebei een rijping op Amerikaans eik, maar niet (alleen) in nieuwe vaten.


Met beide benen op de grond
Wat me vooral op deze avond trof is het gemak waarmee de chefkok van een sterrenrestaurant een werkelijk subliem menu wist samen te stellen met wat we 'supermarktwijnen' noemen. Sommige wijnschrijvers, ikzelf incluis, doen daar regelmatig negatief over, over supermarktwijn, maar gelukkig is er dan zo'n diner waar je weer even met beide benen op de grond komt.

Het bedrijf Berberana bestaat al sinds 1877, en werd opgericht in Rioja Alta door Don Miquel Berberana. Zijn doel was goede wijn te produceren tegen een betaalbare prijs, een motto dat het bedrijf nog steeds hoog in het vaandel heeft, ook als onderdeel van United Wineries. De duurzaamheid in kwaliteit en prijs is dé grote kracht van Berberana geworden. En het moet gezegd: knap werk om miljoenen flessen voor die prijs met die kwaliteit op de markt te brengen, jaar na jaar.

Gelukkig wordt ook bij United Wineries steeds meer aan het milieu gedacht: er wordt gewerkt met lichtgewicht flessen en het papier van verpakking en etiketten is gerecycled.
United Wineries bezit eigen wijngaarden, maar koopt ook veel druiven, wijn en most in. Ruim 4000 leveranciers zijn betrokken bij het bedrijf. Daarnaast is er een experimentele wijngaard, zijn er bezoekerscentra, wordt er olijfolie, kaas en ham geproduceerd en bezit het bedrijf diverse luxe wijnhotels door heel Spanje. Niets geen kleine wijnboer dus, maar wel lekkere wijnen, tegen een zeer interessante prijs. Als ik even geen rosé of Spaans rood in huis meer heb en ik moet à la minute iets hebben, dan weet ik nu wat ik bij mijn AH moet gaan halen.

Onderste twee foto's via Melman Communications.

Onbekend, maar niet onbemind: witte Beaujolais

Bijna niemand kent het, maar het bestaat toch: witte Beaujolais. En dan kan geweldig goed en lekker zijn! Net als de wijnen van de noorderburen, witte Bourgogne of witte Maconnais, wordt witte Beaujolais van 100% chardonnay gemaakt. Slechts 1% van de totale productie in de Beaujolais is wit. De meeste aanplant staat in het noorden van de streek, op de grens met de Maconnais. Daar raken de wijngaarden die van bekende witte wijngebieden als St. Verand en Pouilly-Fuissé. Zo'n 200 wijnmakers produceren Beaujolais Blanc of Beaujolais-Villages Blanc.

Promotiecampagne
Onlangs kreeg ik twee witte Beaujolais toegestuurd, in een campagne om deze wijnen verder te promoten. En wat mij betreft verdient dat initiatief het volledig te slagen. Want – en dat moeten we niet vaker herhalen, vrees ik – we vonden de beide wijnen zo goed dat bij één maaltijd twee flessen zijn opgegaan, met twee personen. Niet echt gezond.... (maar wel heel lekker dus...).

Het ging om

• Domaine des Terre Dorées 2009 van Jean-Paul Brun (Sauterwijnen, € 11,25)
• Les Vignes de la Roche 2009 van Château de Lavernette (Egrappé, € 8,95).

We dronken ze bij een simpele maar overheerlijke kip-aardappelschotel met tomaat en oregano uit de oven (Jamie Oliver Thuis, p. 118).

De Terre Dorées rook vol en fruitig, met een tikje vanille, abrikoos, specerijen, ananas en verse krentenbol. De smaak was een tikje boterig, met veel tropisch fruit, rond en romig.
Bij de kipschotel werd de smaak iets meer karamelig, zoals in romige fudge.

De Vignes de la Roche rook heel anders: droppig, naar honing en acacia. In de mond was hij nog fruitiger dan in de neus en in de afdronk was er een stevig bittertje. Het fruit bleef ook bij het eten lekker sappig en fris, reden waarom wij de Vignes de la Roche uiteindelijk als de winnaar uitriepen, zeker bij de pittige kipschotel. Maar beide mogen absoluut nog eens terugkeren in onze wijnvoorraad!

Terre Dorées
Jean-Paul le Brun, maker van de Terre Dorées, is een grote naam in de Beaujolais. Hij schuwt de verworvenheden van het moderne wijnmaken niet, maar werkt wel zoveel mogelijk met respect voor wijngaard en milieu. In de wijngaard werkt hij biologisch, in de kelder grijpt hij zo min mogelijk in. Zoals verplicht in de Beaujolais oogst hij handmatig, en hij perst hele trossen, niet ontsteeld, in een pneumatische pers. Het sap krijgt de tijd te klaren door het langzaam laten neerslaan van alle vaste deeltjes; het gist vervolgens heel traag op roestvrijstalen tanks.

Lavernette
Château de Lavernette werkt volledig biologisch-dynamisch; de wijnen zullen vanaf het oogstjaar 2010 gecertificeerd zijn door Demeter en Agriculture Biologique (AB). Ook hier gaan de trossen in zijn geheel in de pneumatische pers en vindt de vergisting plaats op roestvrijstalen vaten. De wijn krijgt een opvoeding op zijn lie (droesem) en wordt na vijf maanden gebotteld, als de malolactische gisting volledig is afgerond.
Château de Lavernette heeft overigens een sterke band met Nederland: eigenaar Bertrand de Boissieu is getrouwd met Anke, een Nederlandse vinologe. Anke is tevens een van de twaalf Etoiles en Beaujolais: twaalf vrouwen die hun krachten bundelden en gezamenlijk de wijnen van hun afzonderlijke domeinen promoten. Ieder van de twaalf vrouwen vertegenwoordigt een cru, of een uitstekende Beaujolais of Beaujolais-Villages.

De smaak van de 19e eeuw

Dit weekend is het Open Monumentendag, met als thema De smaak van de 19e eeuw. Helaas gaat dat niet over eten en drinken, maar over architectuur. De afgelopen weken ben ik echter naar aanleiding van het thema weer eens in mijn collectie boeken en documenten over wijngeschiedenis gedoken, en vond deze advertentie uit het begin van de 20ste eeuw. Het toont perfect de wijnsmaak van de halve eeuw daarvoor, tenminste, van diegenen die wijn in Nederland konden betalen: Bordeaux, Champagne, Rijnwijn, port, madera, sherry, zoete Tokayer (Tokaji Aszu tegenwoordig) en malaga.


Een andere schitterende afbeelding is deze van een bruiloftsmaal in Yport, geschilderd in 1886 door Albert-Auguste Forie. Ik tel op deze tafel zeker vier kleuren drank: er wordt geklonken met rode wijn, en de drie karaffen op de voorgrond bevatten mogelijk zoete wijnen en likeuren. Een kleurrijke blik op de wijnsmaak van de 19e eeuw!

Nieuwe kook- en wijnboeken

Net als vorig jaar was het één en al kookboeken wat de klok sloeg op Manuscripta. Het boekenseizoen werd dit jaar weer geopend met een manifestatie in de Westergasfabriek te Amsterdam, waar zowel publiek als vak en pers welkom waren. En op die manifestatie struikelde je dus over de kookboeken: ze blijven onverminderd populair in Nederland. De meeste boeken die hieronder genoemd worden moeten dit najaar nog verschijnen.

Kookboeken
Een hele korte greep: Nigella Lawson komt met iets nieuws, Keuken. Recepten uit het hart van het huis. Bovendien schijnt ze zelf naar Nederland te komen, begin december.... (Contact, € 34,95).
Medeblogster Edith Dourleijn mocht een boek begeleiden over de Argentijnse keuken: Argentinisima. Het zag er keurig verzorgd uit, zij het hier en daar wat ouderwets vormgegeven (Karakter, € 29,95).
Dan was er het schitterende boek van Yvette van Boven, Home-made, met heel veel lekkers om thuis zelf te maken, van jam tot koekjes en van kaas tot verrukkelijke salades. Op de beurs stond Yvette met een verrassende quinoa-salade, die ik echt eens ga maken. In haar boek ook aandacht voor drank: zelf vermout of kamillewijn maken, gemberbier brouwen of cranberrylikeur mengen (Fontaine Uitgevers, € 34,95).
Verder kijk ik uit naar het Kastelenkookboek van Robbie Dell'Aria: historische recepten uit de keukens van Nederlandse kastelen en buitenplaatsen. Ik ben benieuwd wat er voor aandacht aan de dranken wordt geschonken (Kunstmag € 24,95).

Pluijm en de Deense wijn
Om de overstap naar de wijnboeken te maken, sta ik even stil bij het boek van René Pluijm, Pluijm op pad (De Boekenmakers, € 29,95). Het boek vormt de neerslag van de tv-serie die afgelopen jaar bij RTL4 te zien was. Pluijm reisde voor zijn programma Europa af op zoek naar bijzondere ingrediënten, waar hij vervolgens mee ging koken. Tijdens Manuscripta liet hij ons een Portugees-bereide sardine proeven, Franse kerstomaatjes en Baskische pinxtos.
In het vorige seizoen van dit programma – dat binnenkort een vervolg krijgt – had Pluijm ook regelmatig aandacht voor wijn. Zo is er een item gewijd aan een cava van Augusto Torelli, geschonken bij El Bulli als huiscava, en een aflevering met Deense wijn. Op het Deense eiland Fejo ontmoette Pluijm Jens Michael Gundersen, voorzitter van de Deense Wijnbouwers Associatie, en proefde er zijn wijnen, gemaakt van onder andere bolero en solaris. Pluijm was zeer tevreden over de wijn. De aflevering over de Deense wijn (nr. 7) is hier te zien; ga naar minuut 18 ongeveer.


Wijngidsen
Echte wijnboeken trof ik net als vorig jaar niet veel. Natuurlijk waren daar de gidsen. Die van Nicolaas Klei gaat weer Supermarktwijngids heten, in tegenstelling tot Superwijngids, en komt pas in november. Het Spectrum was niet aanwezig, zodat we nog geen blik konden werpen op de Wijnalmanak van Cuno van 't Hoff en zijn proefteam. Wel lag er de Dikke, sorry Grote, Hamersma, DGH genoemd. Bijna 1500 pagina's, zonder illustraties, op dun papier. Prijs slechts € 19,95. Ik moet hem nog eens beter bekijken om er meer over te kunnen zeggen. In de promotie is overigens de bijbehorende website in geen velden of wegen te bekennen. En dat was toch een van de redenen voor Hamersma om de overstap naar uitgeverij Nieuw Amsterdam te maken.

Nederlandse wijnboeren
Een boek waar ik echt naar uitkijk is Vivre! van Ger Bouten. Journalist Bouten interviewde Nederlandse wijnboeren in Frankrijk, waarbij hij vooral ingaat op de drijfveren, motivatie etc.. Bovendien geeft hij toeristische tip, slaapadressen en restaurants. (De Boekenmakers, € 22,95). Ook Domaine de la Monette van Roelof en Marlon komt hier prominent in voor!

Nog twee titels wist ik de achterhalen: Spiekboekje Wijn van Hubrecht Duijker (Inmerc, € 9,95) met informatie over vooral druivensoorten; en een boek van Carrera, onderdeel van Dutch Media Partners. Huib Edixhoven, oprichter van Vindict, schreef zijn ervaringen in de wondere wijnwereld en gaf het de titel Dom Perignon in een rugzak. De ondertitel luidt 'Een wijngek op zoek naar smaak, geur en avontuur'. De cover doet heel sterk denken aan die beroemde van Jan Cremer, op zijn motor, en de opzet aan die van Kermit Lynch in Avonturen op de wijnroute. We zijn erg benieuwd naar dit boek (Carrera, € 16,90).

Wijnwebwinkelgids
Ach, en dan zou ik mijn eigen boek bijna vergeten ;-) Uitgeverij Maarten Muntinga stond er natuurlijk ook, met mijn Wijnwebwinkelgids. Verschijnt eind oktober, kost € 14,95.

Foto's: René Pluijm bij Mr. Kitchen op Manuscripta en het kistje van Pluijm met daarin onder andere de cava van Torelli. Helaas geen Deense wijn....

Wijn en schrijven

Wijnkronieken is natuurlijk mijn persoonlijke weblog, maar af en toe is er ook ruimte voor gastschrijvers. Zo schrijft Roelof regelmatig over zijn Domaine de la Monette, heeft Marianne de uitreiking van het vinologendiploma beschreven en klimt ook mijn echtgenoot Nico af en toe in de pen. Vandaag is Petra Davids aan de beurt, schrijfster van het boek Wijnroutes. Op de fiets langs wijngaarden in Nederland en België uit 2006. Zij trekt een boeiende parallel tussen het maken van een wijn en het schrijven van een boek.

Ruiken, proeven en genieten van een goed glas wit, rood of bubbels is één van mijn passies. Wat is er nu zo lekker aan een Vernaccia di San Gimignano, een Grauburgunder of een Carmenère? Dat interesseert mij. Maar waar ik vooral benieuwd naar ben, is het verhaal van de wijngaardenier. Wat drijft hem om zich dag in dag uit met druiven en wijn maken bezig te houden?

Een andere grote passie van me is schrijven. Deze twee passies heb ik in 2006 gecombineerd in mijn boek ‘Wijnroutes. Op de fiets langs wijngaarden in Nederland en België’. Tijdens het schrijven ervan ontdekte ik de vele overeenkomsten tussen het maken van wijn en het schrijven van een boek.

In den beginne…
Hoe begin je een wijngaard? Heel basic: door eerst druivenplanten te poten. Vervolgens is het hard werken op het land en wachten tot de planten groot en sterk genoeg zijn om de eerste druiventrossen te dragen.
Maar wat ik nou zo wonderlijk vindt: Waarom legt iemand in Nederland of België een wijngaard aan? Wie begint daar nu mee? Hoe halen sommigen het toch in hun hoofd om in de Lage Landen, waar het aantal zonuren beperkt is, wijn te maken?
Manlief overtuigde mij ervan dat ik hier ‘iets’ mee moest gaan doen. Langzamerhand begon het idee voor het boek te rijpen. In december 2005 zat ik aan tafel bij de redacteur Life Style van uitgeverij Pearson Education. Ik lanceerde mijn ideeën voor het boek en hoopte dat het wortel zou gaan schieten. En dat deed het!

Terroir
De wijngaarden die ik beschreven heb in het boek, heb ik allemaal bezocht. Van Groningen en Noord-Holland tot het Belgische Huy in de buurt van Namen. Allemaal wijngaarden die een heel verschillend terroir hebben. Voor wie dat niet weet: terroir is de omgeving van de druivenstok. De bodem, het microklimaat, de natuurlijke waterhuishouding en de cultuur.

Het terroir van mijn boek is mijn werkplek, het schrijven en het creatief omgaan met de informatie die je krijgt uit de gesprekken met de wijngaardeniers en wat je daar uithaalt.

Snoeien
Voor een goede oogst moet de wijnboer zijn druivenplanten snoeien. Wanneer er teveel trossen aan een wijnrank hangen, krijgen de druiven onvoldoende zonlicht. En dat gaat ten koste van de kwaliteit. Het is de kunst van het weglaten. Minder ranken betekent ook meer voedingsstoffen voor de druiven die blijven hangen.

De kunst van het weglaten geldt ook voor het schrijven. Kill your darlings. Een stuk wordt krachtiger door teksten in te korten. Je komt daarmee tot de kern, de essentie, van je boodschap.

Rijpen
Goede wijn heeft tijd nodig om te rijpen. Soms voegt de wijnboer er nog wat aan toe en laat ‘m dan rusten. Dit geldt ook voor een tekst. Je laat het even liggen, daarna lees je het opnieuw grondig door en je past de tekst aan. Totdat je tevreden bent over het resultaat.

Eigen stijl
Schrijvers en wijngaardeniers hebben hun eigen stijl. De manier waarop ze te werk gaan, is vakmanschap. En het eindproduct moet perfect zijn. Maar of een glas wijn lekker is, bepaalt de wijnliefhebber. En smaken verschillen. Zo ook bij een tekst: de stijl van de schrijver spreekt de een aan, de ander niet.

Petra Davids

foto: Erwin Derks

Zaterdagmiddagtip: sushi met Riesling

In het zonnetje in de tuin, met een glas Riesling Spätlese Hochheimer Hölle 2009 van Weingut Baison, uit de Rheingau. Bordje zelfgemaakt sushi erbij, wat wil een mens nog meer op zaterdag bij de lunch?

De Riesling kochten we bij Markvandewijn, die hem tijdens Sail aan ons liet proeven. We waren toen al verkocht, maar nu helemaal. Baison maakt een zeer fruitige en krachtige Riesling, waarin vooral veel abrikoos en tropisch fruit is te herkennen: hier niets van de tere elegantie van een Moezel-Riesling. Verder heerlijk frisse zuren, alcoholpercentage van 13,5%, lange afdronk. Goed dat er bij de lunch nog maar een halve fles was...


De Hochheimer Hölle is een 'Lage' pal langs de Main, tussen de rivier en het beroemde stadje Hochheim. De bodem bestaat er uit zware leem en het is er vrij warm. Rondom Hochheim tref je de warmste microklimaten van de hele Rheingau – het wijngebied waar de Rijn van oost naar west stroomt. Weingut Franz Künstler is de bekendste producent met wijnen van de Hochheimer Hölle, maar Baison mag er ook zijn! Voor ons wordt dit een blijver.

Foto: proeven bij Markvandewijn, na een tocht over het Sail-terrein.

Foodblogevent - Eten in de kunst

Wat een eer om deze maand van Edith het stokje van het Foodblogevent overgedragen te hebben gekregen. En ik heb er een fraaie invulling voor: een historisch evenement, letterlijk en figuurlijk. Mijn thema is namelijk 'Eten in de kunst'. Dit thema sluit aan bij de tentoonstelling die vanaf 18 september in het Noordbrabants Museum in Den Bosch te zien is: A la c'Arte. De kunst van het eten – Eten in de kunst.

Oude en moderne kunst
In die tentoonstelling worden oude en moderne kunst door elkaar heen gepresenteerd, allemaal met het thema eten. Op andere plaatsen in het museum is bovendien historisch glaswerk en servies opgesteld. A la c'Arte wordt een culinaire ontdekkingstocht voor iedereen. Speels, eigentijds en aan de hand van drie thema's: Ingrediënten, Maaltijden en Symboliek. Bij het thema Ingrediënten hebben Brabantse sterrenkoks zich laten inspireren door de schilderijen. Hun recepten zijn te zien in de tentoonstelling en na te lezen in de publicatie. Culinair recensent van Trouw Jeroen Thijssen liet zich inspireren door het thema Maaltijden, en schreef speciaal voor de tentoonstelling en de publicatie een aantal verhalen bij de kunstwerken. De conservatoren van het museum behandelen tot slot het thema Symboliek.

Eigen verhaal
En nu vraag ik jullie om je ook door een kunstwerk rondom eten (of drinken) uit het Noordbrabants Museum te laten inspireren, en daar een mooi verhaal bij te schrijven. Dat mag een recept zijn, een jeugdherinnering, een anekdote, een historische uitleg, maakt niet uit. Op de website van het museum tref je speciaal voor dit Foodblogevent een pagina met schilderijen waaruit je een keuze kunt maken. De afbeeldingen daarvan mag je ook zonder problemen op je weblog gebruiken.

Gratis toegangskaarten
Net als altijd vraag ik je een linkje hier op Wijnkronieken achter te laten als je iets gepubliceerd hebt. Zodra je overigens iets hebt gepubliceerd, heb je recht op twee gratis toegangskaarten voor het museum, geldig t/m 2 januari 2011, de sluitingsdatum van de tentoonstelling.
Eind september maak ik dan een samenvatting, en plaats die hier op Wijnkronieken. De samenvatting zal bovendien ook op de Foodblogevent-pagina van het museum komen te staan, tot het eind van de tentoonstelling. Op deze manier maken jullie deel uit van de tentoonstelling A la c'Arte!

Dus ga snel naar de schilderijen van het Noordbrabants Museum, en laat je inspireren! Veel plezier en misschien tot in Den Bosch.

Planeta maakt 'Almanac of the Harvest'

Het Siciliaanse wijnbedrijf Planeta plaatst sinds 16 augustus dagelijks een foto van de oogst op Facebook, vergezeld van een kort commentaar.
De foto's geven een kijkje achter de schermen en worden gemaakt door Chiara, Francesca en Alessio Planeta en oenologe Patricia Toth. Het wordt een verhaal van mensen aan het werk, van druiven, most en landschappen. De oogst zal duren tot eind oktober: in beeld komen de wijngaarden in Sambuca di Sicilia, Menfi, Noto, Vittoria en op de hellingen van de Etna. Inmiddels staan er al prachtige foto's. Bovenstaande is van 21 augustus en toont de oogst in Ulmo.