Wie zijn toeristische uitstapjes wil plannen rondom wijn, heeft tegenwoordig ruime keus. Wijndomeinen in binnen- en buitenland hebben hun poorten op regelmatige tijden open staan voor de geïnteresseerde bezoeker. Rondleidingen worden gegeven, de proefglaasjes staan klaar. Zelf hoop ik in het voorjaar het Belgische domein Genoels-Elderen te bezoeken. Dit moet een zeer indrukwekkend jong bedrijf zijn, met professionele rondleidingen en prachtige wijnen.
Meer zin in een weekend over de grens? Misschien is de Riesling Grand Prix 2003 iets voor u. Vanaf 17.00 uur op zaterdagavond 22 november worden in de Arena in Trier 24 Rieslings uit de hele wereld geproefd. Niet door professionals dit keer, maar door het grote publiek. Het motto luidt: Mosel-Saar-Ruwer gegen den Rest der Welt. Jammer dat mijn agenda al vol is!
Voor een meer kunsthistorisch uitje - en ook wel een beetje een zijspoor - kunt u in het Bonnefantenmuseum in Maastricht terecht. Daar staan de Romaanse kapitelen van de Onze-Lieve Vrouwekerk en de Sint Servaas centraal. Eén van die prachtige kapitelen verbeeldt een wijngaard. Een afbeelding van dit kapiteel begeleidt de persberichten en de aankondiging op internet.
Voor de precieze betekenis van de kapitelen in de twaalfde eeuw kunt u terecht in de begeleidende publicaties van Elisabeth den Hartog. Haar interpretatie is dat alle voorstellingen bij elkaar de schepping weergeven, die na de zondeval in een regelrechte chaos verkeert. Ik heb zelf nog niets van haar uitleg gelezen en haal deze samenvattig van een website, maar vind het in ieder geval opvallend dat ook een wijngaard duidelijk aanwezig was: een onmisbaar onderdeel van de schepping! Of zou ik er meer nieuwtestamentische symboliek in moeten zien? Feit blijft dat wijn en wijngaarden al eeuwen deel uitmaken van onze westerse beeldentaal.

In het uiterste westen van Australië liggen twee vrij jonge wijngebieden: Mount Barker en Margaret River. Beide zijn in de jaren ’60 van de twintigste eeuw opgezet en begonnen naam te maken in de jaren ’70. Margaret River is de bekendste van de twee en volgens de wijnpers ook de beste. Dit weekend dronken wij bij de visgourmet de eerder genoemde Australische Riesling van Margaret Wines, Sandalford Riesling, een combinatie van druiven uit Mount Barker en Margaret River. Wat een fantastische fles was dat! En nog met een schroefdop ook. Na een vermoeiende dag, onder andere doorgebracht in de Voornse duinen, smaakte een glas van deze Riesling werkelijk goddelijk. Voor het eten namen we slechts één glas, aangezien al snel bleek dat het meer een ‘eetwijn’ was. We kunnen hem van harte aanbevelen: verkrijgbaar bij Margaret Wines voor € 14,95.

Nog een aanvulling op de wijnen in zeventiende-eeuws Nieuw Nederland: waarschijnlijk kwamen ze rond 1650 niet uit Madeira, zoals ik eerder veronderstelde. In het boek Beverwijck. A Dutch Village on the American Frontier, 1652-1664 is sprake van Spaanse en Franse wijn. Als je verder hierover nadenkt, moet je je toch niet voorstellen hoe deze wijn gesmaakt heeft. Eerst in Bordeaux of Jerez aan de Spaanse zuidkust ingeslagen door Nederlandse handelaren, naar Amsterdam verscheept, verkocht aan de WIC of aan een privé-ondernemer, om vervolgens vier maanden op een schip over de oceaan door te brengen. Er moet wel brandewijn aan toegevoegd zijn om die wijn nog een beetje te laten smaken. Ik kan me voorstellen dat de kolonisten wijn wilden proberen te maken van inheemse druiven. Dat zou heel wat beter hebben kunnen smaken. Om precies te weten of en zo ja wanneer die Nederlanders in Amerika nu wijnbouw probeerden, moet ik een boek te pakken zien te krijgen: Thomas Pinney, A History of Wine in America. Tot die tijd blijft het Amerikaanse verhaal maar weer even op de plank.

Een opmerking in een boek kan leiden tot het lezen van een heel ander boek. Zo meldt Rod Philips in zijn A Short History of Wine dat de Nederlanders in 1640 wijngaarden probeerden op te zetten in de kolonie Nieuw Nederland. Toen de Engelsen de kolonie dertig jaar later echter overnamen, was er van die wijngaarden niets te vinden. Nieuw Nederland besloeg een deel van de stroomgebieden van de rivieren Delaware, Hudson en Connecticut.
Waarschijnlijk probeerden de Nederlandse kolonisten met inheemse druivensoorten wijn te maken. Helaas mislukte iedere poging hiertoe. Er werd en wordt wel wijn gemaakt van de inheemse Amerikaanse soorten, maar deze schijnt een hele aparte smaak te hebben. Tegenwoordig kent de Hudsonvallei een aantal wijnbouwers – één domein heeft de prachtige naam Rivendel - maar deze gebruiken vooral geïmporteerde Europese soorten.

Om meer te weten te komen over die Nederlandse kolonisten in Noord-Amerika, ben ik nu Beverwijck aan het lezen, een proefschrift van Janny Venema over een Nederlandse nederzetting langs de Hudson in het midden van de zeventiende eeuw. Fascinerend historisch materiaal, vooral het belang van de handel in beverpelzen. Nooit geweten dat dat zulke belangrijke handelswaar was voor de Nederlanden. Gelukkig komt het woord wijn ook voor in het boek, maar helaas niet als product van eigen landbouwactiviteit, alleen als handelswaar. De wijn was bestemd voor eigen consumptie en mocht niet verhandeld worden met de Indianen. Handel in alcoholische dranken met de Indianen was illegaal. Bovendien heb ik de indruk dat bier en brandewijn veel belangrijker waren. De nederzetting Beverwijck kende zelfs een aantal brouwerijen.
Waar de wijn vandaan kwam, wordt helaas niet vermeld, al komt de term madera een keer voor. Helaas echter pas met verwijzing naar rekeningen van rond 1700. Mogelijk kwam een deel van de wijn ook van Madeira, aangezien op dit eiland aan het begin van de zeventiende wijnproductie op grote schaal opgezet was, speciaal voor de bevoorrading van de vele schepen van koloniale mogendheden die de eilanden op hun reizen zuid- en westwaards aandeden. De beste wijnen van Madeira - de Malmseys - hadden bovendien de prettige eigenschap langer houdbaar te zijn en van de reis en de blootstelling aan zuurstof alleen maar beter te worden. Tel daar nog eens bij op dat de Nederlanders vooral van witte, zwaardere en zoetere wijnen hielden, en de kansen dat er wijnen uit Madeira ingevoerd werden, worden steeds aannemelijker. Beverwijck is nog niet uit, dus misschien kom ik later nog iets tegen over wijnmakende kolonisten. In dat geval wordt dit artikeltje nog aangepast.