Herwaardering voor Hoeve Nekum

Een paar weken geleden was Mariëlla's proefgroep weer eens te gast bij ons. Op die avond stonden twee Nederlandse wijnen op de tafel, een rode en een witte. Over de rode hadden we vooraf onze twijfels, maar over de witte waren we gematigd optimistisch. Het oordeel over de witte was echter: niet om over naar huis te schrijven. Omdat het hier ging om een witte wijn van Hoeve Nekum, een van de Nederlandse wijnmakers die ik over het algemeen wel waardeer (naast De Apostelhoeve onder andere), was ik over de uitkomst van deze proefavond enigszins teleurgesteld.

Het wijngoed Hoeve Nekum ligt vlakbij Maastricht, in het Jekerdal. Sinds 1988 staan er wijnstokken op de landerijen van het wijngoed. De verbouwde druivenrassen zijn rivaner (in Duitsland bekend als müller thurgau), riesling, auxerrois en pinot noir. De wijn die we recent dronken was een auxerrois; waarschijnlijk was de fles iets te oud.

Op weg naar Kerstmis hebben we een andere witte wijn van Hoeve Nekum opengemaakt, de Riesling 2004. Dit keer werden we niet teleurgesteld. Uit het glas kwamen ons duidelijk geuren van ananas en banaan tegemoet. In de mond was de wijn aangenaam fris en sappig, niet erg vol, maar met voldoende lengte en in de afdronk een hint van grapefruit. Het alcoholpercentage was met 11.5% aan de prettige kant. Samenvattend: een prima glas, dat ook in een restaurant niet zou misstaan.

Hoewel ik niet weet hoe de zomer in het Jekerdal was dat jaar, was het voor Nederland als geheel een jaar van tegenstellingen: wisselvallig weer in de vroege zomer, de hoogste neerslaghoeveelheden sinds 1951, maar in augustus ook een hittegolf (de 35e sinds 1901) met zeer hoge gemiddelde dagtemperaturen en een aantal tropische nachten. Ik kan me indenken dat dit geen ideale omstandigheden zijn voor een wijnmaker. Desondanks heeft Hoeve Nekum's Riesling 2004 mijn vertrouwen in Nederlandse wijnen – zeker de witte – weer opgevijzeld.

Wereldwijnen

In 2005 startte Andrew Bailey zijn importfirma FortyFour Degrees - naar de centrale breedtegraad van Nieuw-Zeeland - om de Nederlandse markt van de beste Nieuw-Zeelandse wijnen te voorzien. Sinds 2006 werkt Andrew samen met Jarrod Englefield. Samen wisten zij hun wijnen onder de aandacht én op de kaart van ruim 150 restaurants te krijgen, waaronder De Librije en Oud-Sluis. Omdat de restaurants ook belangstelling hadden voor topwijnen uit andere delen van wereld, werd een nieuw concept uitgedacht, dat in oktober 2008 gelanceerd is: ThreeSixty (360) Degrees.

Inmiddels kunnen ook consumenten bij beide firma's terecht: een uitgebreide website voorziet het Nederlandse publiek van informatie over en bestelmogelijkheden voor een keur aan wijnen uit de hele wereld. Vertegenwoordigde landen zijn onder andere Argentinië, Australië, Zuid-Afrika, Hongarije, Spanje, Italië en Roemenië.

Bij zowel FortyFour Degrees als ThreeSixty Degrees gaat het uitsluitend om kwaliteitswijnen die model kunnen staan voor wat een specifiek wijnland te bieden heeft, zo lees ik op de websites. Onlangs heb ik me een beeld van het assortiment kunnen vormen aan de hand van een miniproeverijtje van vier flessen. Twee uit Nieuw-Zeeland, één uit Zuid-Afrika en één uit Australië. En eerlijk gezegd waren we danig onder de indruk. Alle vier de wijnen vallen in de categorie € 10 - € 15, en dat zijn ze ook zeker waard. Over de Cabernet Merlot Malbec van CJ Pask, uit Nieuw-Zeeland, schreef ik vorige week vrijdag al.
Daarnaast proefden we Chenin Blanc 2008 van Saam, Zuid-Afrika; Sauvignon Blanc 2007 van Zephyr, Nieuw-Zeeland en Sangiovese 2006 van Ceravolo, Australië.

Saam, Chenin Blanc 2007, Zuid-Afrika; top Chenin Blanc, heel vol, rijp tropisch fruit in de neus, maar ook wat zachte groene kruiden, frisse zuren. Mooie gebalanceerde wijn, duidelijk niet-Frans, maar de naam Chenin absoluut waardig.
Saam, Afrikaans voor 'samen', is gevestigd in Eensaamheid, aan de voet van de Perdeberg in het bekende wijngebied Paarl. De wijnmakerij verenigt 40 Zuid-Afrikaanse boeren met wijngaarden op kwalitatief goede stukken land. Opbrengsten zijn kleinschaliger dan in de meeste omringende bedrijven, zodat de kwaliteit van het fruit hoog is.
Het 'samen' is een belangrijke thema voor het bedrijf: het zijn volgens de bedrijfsfilosofie vooral de mensen die alles mogelijk maken. Er is bovendien aandacht voor omgeving en milieu, en terroir is een belangrijk thema

Ceravolo, Sangiovese 2006, Australië; categorie 2+-wijn, heel blij als we dit op een feestje krijgen; aards en kruidig, rode bessen, licht en fris, jonge tannines, afdronk wat kort. De geur is spannender dan de smaak, maar de wijn combineert uitstuikend met saucijsjes van wild zwijn.
De wijngaarden van Ceravolo liggen op de terra rosso-bodems van de vruchtbare Adelaide Plains in Zuid-Australië. Vijftig jaar geleden kwam de Ceravolo-familie vanuit Italië naar Australië, waar zij de wijnbouwtradities van eeuwen voortzetten én omzetten naar de moderne omstandigheden. De huidige generatie, Joe en Heather Ceravolo, besloot enige jaren geleden zelf wijn te gaan maken en de druiven niet meer te verkopen aan grotere spelers in het veld. De resultaten zijn er naar: de wijnen hebben inmiddels diverse onderscheidingen ontvangen.

Zephyr, Sauvignon Blanc 2007, Nieuw-Zeeland; klassieke geur van kruisbessen, daaronder tropisch fruit; fris met stevige zuren, een bittertje in het middenpalet, vettig, vol en rond. In onze herinnering smaakte de Cloudy Bay die we ooit dronken zo.
De naam Zephyr slaat op de overheersende winden die in het Marlborough gebied op het Nieuw-Zeelandse Zuidereiland voor zulke geweldige omstandigheden voor sauvignon blanc zorgen. Owen en Wendy Glover startten hun wijngaarden in 1985. Zij concentreren zich op het verbouwen van topkwaliteit fruit in de wijngaarden en passen in de wijnmakerij minimale interventie toe. Het fruit voor hun sauvignon blanc werd voorheen opgekocht door Cloudy Bay! (Dit wisten wij absoluut niet toen we de wijn proefden en bovenstaande proefnotitie maakten.)

Met deze drie wereldwijnen kregen wij een aardige indruk van het assortiment van 360- en 44 Degrees. Het maakt zeker nieuwsgierig naar de rest!

Weektopper: Prosecco met liquor d'ulivi

Net als met Sinterklaas is deze Kerstweek-topper anders dan anders: ditmaal geef ik een tip voor een mixdrankje! Onlangs in Kasteel Heemstede werden we verwelkomd met een glas koele Prosecco waaraan een scheutje likeur toegevoegd was. Van het soort likeur hadden we nog nooit gehoord: liquor d'ulivi komt uit Italië en wordt gemaakt van de schors, takjes en blaadjes van de olijfboom!
Dit heerlijke drankje heeft intrigerende aroma's van citrus en tijm, en levendigt een glas Prosecco heel mooi op.
Liquor d'ulivi kun je helaas niet zomaar in alle slijters kopen. Tot nu toe vond ik alleen The Where-Ever Company, die het drankje exclusief naar Nederland halen, aldus hun website.

Zelf denk ik dat je ook uitstekend met andere likeuren kunt experimenteren; tenslotte voegt men ook crème de cassis toe aan een crémant de bourgogne (of champagne) om een Kir Royal te krijgen. Wie weet wat het effect is als je aan Prosecco een scheutje sinaasappel- of mandarijnenlikeur toevoegt? Dé oplossing misschien voor al die bijna lege likeurflesjes in de je voorraadkast....

Fijne feestdagen

Ik wens alle trouwe lezers en toevallige passanten fijne kerstdagen en alvast een zonnige start van 2009! Dank voor jullie vele bezoekjes het afgelopen jaar, en blijf komen natuurlijk!

Tips voor zoete wijnen

Het is altijd opvallend in deze tijd. Ineens tref je in de supermarkten allerhande zoete wijnen anders dan port: Muscat de Beaumes de Venise en Muscat de Frontignan bijvoorbeeld, Moscato d'Asti of Rivesaltes Tuilé. Zelf vind ik het erg jammer dat zoete wijnen alleen in de laatste weken van het jaar bij menigeen op tafel komen. Mij mag je voor de meeste daarvan - als ze goed gemaakt zijn tenminste - 's nachts wakker maken.

Niet iedere zoete wijn combineert echter goed bij ieder gerecht. Voor mensen die anders nooit zoete wijnen drinken maar nu met Kerst en Oud en Nieuw toch eens wat bij het dessert willen serveren, een paar simpele tips.

Wijnen gebaseerd op muskaatdruiven, zoals de Muscat de Beaumes de Venise, maar ook bijvoorbeeld Moscato d'Asti, combineren goed met desserts op basis van fruit en ijscoupes waarin fruit een rol speelt. De muskaatdruivenfamilie is namelijk de 'fruitigste' van allemaal: muskaatdruiven ruiken en smaken vooral naar ... druif. Het voordeel van een Moscato d'Asti is bovendien dat hij lager in alcohol is. Veel andere zoete muskaatwijnen zijn juist hoger dan gemiddeld in alcohol, omdat ze versterkt zijn. Het zijn zogenaamde vin doux naturel, wijnen waarbij de gisting gestopt is met zuivere wijnalcohol. En zodra je de gisting stopt, blijven er restsuikers achter in de wijn. Vandaar zoet én een hoog alcoholpercentage, rond de 15-16%.

Een andere toepassing voor een muskaatwijn, bijvoorbeeld de Moscatel Oro van Torres (te krijgen bij Gall&Gall; ook een vin doux naturel), is als begeleider van dessert met nougat en marsepein. Vooral in Spanje en andere Latijnse landen zijn dit soort zoetigheden populair, zeker in de tijd tussen Kerst en Driekoningen.

De Rivesaltes Tuilé die ik deze week bij Albert Heijn opmerkte, is gemaakt van grenachedruiven. Ook dit is weer een versterkte wijn en dus hoog aan de alcohol. Schenk deze wijn bij desserts met noten, bij niet al te heftige chocoladedesserts of bij wat milde kaassoorten (dit is een gok, kaas en wijn blijft een soms tricky combinatie).

Misschien dat een enkele supermarkt ook een Banyuls heeft staan; deze wijn combineert weer goed bij wat zwaardere chocoladedesserts. Maar dan kun je ook een mooie port óf een Malmsey of Bual nemen. Beide laatste zijn de zoetste soorten madera, tegenwoordig alleen te krijgen bij de wijnspeciaalzaak.

Een laatste wijn die je in deze tijd veel ziet (niet in de supermarkt, maar bijvoorbeeld wel bij de Bijenkorf), is Pedro Ximenez of PX, een stroperige inktzwarte wijn van de pedro ximenezdruif, uit Zuid-Spanje. PX is zo zoet dat eigenlijk alleen een stuk chocoladetaart of chocolademousse erbij smaakt.

Zelf ga ik genieten van onder andere een jonge versterkte wijn van grenache, Garnatxa Jove van Espelt, bij notenbonbons, kaas en verse vijgen. Later in de week trek ik nog een Hongaarse zoete jongen open, een Late Harvest Furmint, maar dit keer bij het voorgerecht, een zelfgemaakte paté van kippenlevers en spek.

Nog een laatste tip, voor mensen die zoet zijn gaan waarderen: na Oud en Nieuw willen de supermarkten hun voorraadje zoet weer graag kwijt. Meestal gaan ze dan in de opruiming, de bonus, of wat dan ook. Een goed moment om je kast te vullen!

Eet en drink smakelijk allemaal, en heel fijne feestdagen. En zoals de slogan luidt: geniet, maar drink met mate!

Kersttip: geen wijn uit het rekje!

Een van de leukste dingen rondom Kerst vind ik de tradities: kerstkaarten, kerstkransen, kerstboom, kaarsen etc... Culinair journaliste Lizet Kruyff schreef er op haar blog een aantal leuke historische bijdragen over. Uiteraard het is kerstdiner ook zo'n traditie, waarbij wijn niet kan ontbreken. Mensen die het hele jaar door geen of goedkope wijn drinken, trekken met Kerst een betere fles open. De Bordeaux's uit de kelder worden afgestoft en verwachtingsvol geopend. Die wijn is zo oud, die moet toch wel goed zijn.... En dan volgt de teleurstelling...

Laat ik - net als diverse van mijn medebloggers - ook maar eens een kersttip geven: haal voor bij je kerstdiner een goede fles wijn rechtstreeks van de wijnhandel en laat je daarbij adviseren! Dan weet je zeker dat die wijn goed is én combineert bij het heerlijke eten waar je ze lang op gezwoegd hebt. Tenzij je echt verstand van wijn hebt, is die fles die al jaren in dat rekje in de kamer ligt in tien van de tien gevallen een zware teleurstelling straks bij dat kerstdiner.

Negentig procent van alle wijnen wordt anno 2008 gemaakt om snel te drinken, meestal binnen een jaar of twee. Er zijn maar weinig wijnen die beter worden naarmate ze ouderen. En aan dat soort flessen hangt altijd een prijskaartje. Die leg je bovendien niet in dat rekje bij de open haard, waar ze onderhevig zijn aan allerlei temperatuurschommelingen. De wijnen in dat rekje moet je gewoon binnen een paar weken na aankoop of ontvangst op drinken!

Catalaanse kerstlekkernijen: piment amb neules

Het kan nog net: piment maken, en dat op tweede kerstdag drinken. Ik vond een prachtig recept voor traditionele kerstlekkernijen in een boek over de middeleeuwse Catalaanse keuken: piment amb neules. In andere boeken heet piment ook wel hypocras, maar in middeleeuws Catalonië noemde men deze gekruide wijn piment. Je dronk het onder andere met Kerstmis, uit een mok of kannetje (pichet), en knabbelde er opgerolde zoete wafeltjes bij, neules. Die neules zijn in Catalonië nog steeds een traditioneel zoet nagerecht in deze tijd. Men doopt ze bijvoorbeeld in een glas zoete cava. Aan de neules zit nog een prachtig verhaal, dat ik in Herberg De Ketel en de Kurk in de gelagkamer zal vertellen, bij het knapperende houtvuur.

Volgens mijn bron* is het een recept voor piment bedoeld voor 160/200 personen, maar ik vermoed dat het eerder voor 16/20 is. Verdeel je namelijk vier liter over 16 personen, dan krijgt ieder een kwart liter. Dat past wel in een grote mok.

* Eliane Thibaut-Comelade, La table médievale des Catalans, Montpellier 2001

4 liter 'vin rancio' **
300 gram bruine suiker
4 eetlepels oranjebloesem- of acaciahoning
2 bittere sinaasappels
schil van 1 citroen
4 kaneelstokjes
1 eetlepel geraspte verse gember
20 kruidnagels
4 peulen kardemom, fijngestampt
takje salie en een takje lavendel [zou ik weglaten, lavendel gaat erg overheersen, mb]
1 eetlepel zwarte peperkorrels

** Versterkte wijn die gerijpt heeft in eiken vaatjes die in de openlucht hebben gelegen. De wijn krijgt daardoor een wat 'geoxideerd' karakter. Een goede keuze is wat goedkopere Banyuls Tuilé of Rivesaltes Ambré en Tuilé. Ook de onbekendere Rasteau Rancio komt in aanmerking.

Laat alle ingrediënten vier dagen trekken in de wijn. Zeef de vloeistof daarna, en serveer hem koel in een grote mok. En vergeet er de neules niet bij te serveren. Je kunt hiervoor de opgerolde gezoete vanillewafeltjes nemen, die in de supermarkt te koop zijn in deze tijd. Gran meravella verament de les neules amb piment - Wat een wonder om neules met piment te nuttigen.

Afbeelding: Lubin Baugin (c. 1610-1683), Le dessert de gaufrettes, olie op hout, ca. 1650, Musée du Louvre

De C1000 en ontbijten met nep-champagne

In het decembernummer van Delicious raadt Ellen Dekkers het aan, en ook Janna Rijpma vertelde er uitgebreid over tijdens de opnames voor Kassa: ontbijten met champagne is het meeste luxe wakker worden dat je je kunt bedenken. En deze zondag was daar uitermate geschikt voor, bedacht ik me eerder deze week...

Voor een ontbijt met champagne heb je natuurlijk champagne nodig. Maar ik besloot het anders aan te pakken. De winnaar van de test van mousserende wijnen in Kassa afgelopen week, de Crémant de Bourgogne Blanc de Noir Brut van Marsigny, zou vast ook geschikt zijn voor dit doel. Ik wilde de wijn graag nog naproeven naar aanleiding van de test, en dit zou een prima gelegenheid zijn. Beetje fruitsalade erbij, waxinelichtjes aan en in je warme bed heerlijk nippen aan een glaasje bubbels: de voorpret was alvast heerlijk.

Afgelopen woensdag fietste ik echter tevergeefs naar de C1000: een totaal leeg schap van de Crémant de Bourgognes staarde mij aan. Kassa had effect, blijkbaar!
Vrijdag ondernam ik nog een poging, en gelukkig, toen was het schap gevuld. Er hing zelfs een kaartje bij nu: als beste champagnegetest bij kassa (zie foto). Ho, wacht even, maar wat zag ik nu? Er stond geen Blanc de Noir in het schap, maar een Rosé. Weliswaar een brut, een droge wijn, en ook van Marsigny, maar NIET dezelfde wijn als we getest hadden. Toegegeven, bij een Blanc de Noir (een witte wijn gemaakt van blauwe druiven) worden dezelfde druiven gebruikt als voor de Rosé, namelijk pinot noir en misschien ook gamay, maar een blanc de noir is WIT, niet rosé! Het zijn absoluut andere wijnen.
Conclusie: bij C1000 kunnen ze niet spellen, weten ze niets van wijn (want een crémant mag geen champagne genoemd worden) én neppen ze de boel.

Ik besloot toch maar de mousserende rosé te kopen; het achteretiket raadde de wijn aan bij fruitsalades, dus dat kwam mooi uit. Het crémantontbijt was verder heel geslaagd en voor herhaling vatbaar, maar de wijn zal ik niet nog eens kopen. Een keurige crémant, droog, maar net niet vrolijk genoeg voor bij een fruitsalade. Veel gist in de smaak, weinig fruit, beetje agressieve bubbels in het glas. Op een feestje bij een vishapje komt hij vast beter tot zijn recht. De Crémant de Bourgogne Rosé Brut van Marsigny krijgt van mij dan ook een waardering in categorie 2: blij als ik dit op een feestje krijg.
Bij mijn bubbelsontbijt drink ik volgende keer gewoon echte champagne, of de vrolijke Lindemans Sparkling rosé van Albert Heijn (circa € 9): droog met een heel licht zoetje, veel fruit en perfect voor bij de fruitsalade.

Diner bij Kasteel Heemstede

In Grootspraak, het restaurantgidsje van Perswijn, krijgt het restaurant Kasteel Heemstede in Houten voor 2009 een 7,5 voor het totaal. De wijnkaart krijgt 3 van de 5 mogelijke druiventrosjes: leuke kaart, veel verschillende opties in flessen en glazen. Dat het restaurant inderdaad nog niet de top verdient in wijnkeuzes, bleek ons donderdagavond.

Op uitnodiging van een vriend die 50 werd, aten we met een gezelschap van 20 in het gezellige, voor de Kerst versierde souterrain. Het aperitief mochten we gebruiken in de fraaie ontvangsthal van het echte kasteel, waar een kantoor in gevestigd is. (Nou ja, echte kasteel: het geheel is een reconstructie van het gebouw dat in 1987 door brand geheel verwoest werd.)

Zoals dat met een dergelijk gezelschap gaat, was het menu en de wijnen al voor ons uitgezocht, en van prijzen hadden wij die avond geen benul. Dat betekende dus gewoon genieten van de vijf gangen met vijf verschillende wijnen die ons voorgezet werden.
Helaas paste bij één gang de uitgeschonken wijn totaal niet. De wijn was goed, het gerechtje verrassend, maar de combinatie haalde de wijn totaal naar beneden. Er bleef weinig meer van over dan wat water met zuur. Vreemd om te ervaren, in zo'n gerenommeerd restaurant. Zou het (mede) daarom zijn dat die Michelin-ster dit jaar afgenomen is?

Maar laat ik maar eens vermelden wat we aten en dronken:
Vouvray 2006 van Bernard Gautier bij tartaar van kreeft en rund; een verrukkelijke combinatie. De wijn was sterk mineraal in de neus, had mooi rijp fruit in de mond en vooral veel, heel veel afdronk. Leuk om deze wijn zo ingezet te zien; we ontmoetten de maker op de wijnreis van de Wijnacademie dit voorjaar.

Verdejo 2007 van Palacios de Bornos bij zalm, gefrituurde asperge overgoten met champagneschuim en geflankeerd door wat heel fijn gesneden bietjes. Daarnaast een komkommersorbetijs met kerrie. En dat was de killer voor deze wijn, helaas. Deze Verdejo uit de Rueda heeft 8 maanden gerijpt op barriques, en had daardoor een stevige houttoon. Bij het pittige sorbetijs bleef er zoals gezegd niets van de wijn over! Nico en ik verschillen nog van mening over de combinatie met de zalm en de asperge: ik vond het ook daar niet mee combineren, Nico wel.

Chardonnay Reserva 2006 van Viña Carmen, Casablanca Valley, Chili, bij gegrilde tarbot, risotto met paling en wilde spinazie. Gelukkig opnieuw een fantastische combinatie. De wijn was enorm breed, had de hoogste zuren die ik ooit in een Chardonnay aantrof en veel tropisch fruit.

Urano Malbec 2006 van Eral Bravo, Mendoza Valley, Argentinië bij hertenbiefstuk, geschaafde spruitjes, pastinaakmousse en een gratin van aardappel en pata negra. Wauw, wat een wijn: zwoel, rijp fruit, kruidig. Typisch Malbec en een uitmuntende combinatie met het gerecht.

Spätlese Samling 2007 van Tschida, Burgenland, Oostenrijk bij tarte tatin van ananas, ijs van tonkabonen en mousse van vossebessen. Een topper als afsluiting: stevige zuren, fris fruit, pittig, geur van kweeperen, honing en fruit.

Als iedere gang 2 punten krijgt, kom ik op een 8. Ligt niet zo ver van die 7,5 van Grootspraak.... Verder was ook de bediening uitstekend, het brood lekker en werd er veel water bijgeschonken. De wijn kwam steeds in een passend glas, wat Nico en ik erg wisten te waarderen. Ik blijf daarom bij mijn 8 voor Kasteel Heemstede, ondanks de misser bij de tweede gang. Vreemd genoeg gaf de bediening toe dat bekend was dat de combinatie het niet deed. Waarom er dan wel aan vast houden, vraag ik me af?

Tweede foto: Bernard Gautier achter een tafel met zijn wijnen, april 2008.

Weektopper: Gimblett Road Cabernet Merlot Malbec 2005

Het was weer lastig deze week, aangezien er diverse fraaie wijnen mijn pad hebben gekruist. Gisterenavond dineerde ik namelijk in kasteel Heemstede in Houten, en hoewel ze hun Michelin-ster kwijt geraakt zijn onlangs, schenken ze nog steeds heerlijke wijnen. Maar daarover bericht ik later dit weekend.

De topper van de week is uiteindelijk een heel fraaie rode wijn uit Nieuw-Zeeland geworden, Gimblett Road Cabernet Merlot Malbec 2005 van CJ Pask, uit Hawkes Bay op het Noordereiland. De wijn wordt geïmporteerd door FortyFour Degrees, een zeer recent op de Nederlandse markt verschenen importeur, waarvan ik een aantal proefflessen toegezonden kreeg. In een apart bericht zal ik meer over het bedrijf vertellen.

CJ Pask is een van de pioniers in Hawkes Bay in de jaren tachtig, de tijd waarin Nieuw-Zeelands huidige roem als wijnland een aanvang heeft genomen. Samen met zijn dochter Tessa startte hij in 1985 de winery; sinds 1991 is Kate Redburnd aangetrokken als wijnmaakster. In het grotere gebied Hawkes Bay liggen ook de beroemde Gimblett Gravels (een naam die alle vinologen-in-spe onmiddellijk doet denken aan tentamenvragen ;-)), een zeer karakteristieke bodem die uitermate geschikt is voor rode druivenrassen als syrah, cabernet sauvignon en merlot. Die bodem bestaat uit rivierafzettingen van stenen, keien en zand, gedeponeerd door de nabij gelegen Ngaruro River.

De Gimblett Road die ik eerder deze week in mijn glas had, is afkomstig van de wijngaarden die Pask in de Gimblett Gravels bezit. Als algemene karakteristiek van de wijnen wordt meestal 'vol en fruitig' genoemd. Dit konden wij helemaal beamen: de wijn ruikt heerlijk fris, naar sappig rood fruit en heel licht wat paprikapoeder, van die stevige Hongaarse, gerookte soort. Ook ontdekten we heel licht wat houttonen. In de mond overheerst het rode, koele, fruit, terwijl we de wijn ook aardig mineraal vonden. We omschreven het zelfs even als 'bloed', wat waarschijnlijk duidt op ijzer in de bodem. De tannines zijn aanwezig maar niet overheersend, de zuren gebalanceerd. Eindoordeel: een uiterst elegante, maar toch stevige wijn, met veel fris fruit. Echt een wijn om vrolijk van te worden! We dronken hem bij een stevige stoofpot van rundvlees, pompoen, aardappel en wortel. Heerlijk!

Prijs € 14,95, online te bestellen bij FortyFour Degrees.

De Cuno en de Minta

De wijngidsen verschijnen bij bosjes dit najaar. Je vraagt je wel eens af of het allemaal wel zin heeft, vooral bij de koopgidsen. Zo langzamerhand heeft iedere Nederlander wel een wijngidsje in huis. En zo langzamerhand zal iedere in Nederland verkrijgbare wijn wel ergens in een koopgids staan: in De beste wijnen onder de 5 euro van Hamersma of de Superwijngids van Klei, in Topwijn van Ruit en Rijst of de Cuno 2009. En ook in de Minta (sorry, Hoge hakken aan de wijn heet dit boek) worden diverse favoriete wijnen aangeprezen. En dan heb ik het nog niet eens gehad over de vertalingen uit het buitenland: ook Jamie Oliver's maatje Matt Skinner (ism met Cuno van 't Hoff) heeft de Nederlandse kopers weer verblijd met zijn keuzes uit het enorme assortiment in onze wijnwinkels.

Ziet de wijnliefhebber door de bomen het bos nog wel? Of schieten sommige van die boeken hun doel(groep) volkomen voorbij en zijn ze meer bedoeld om de nog jonge, beginnende auteur onder de aandacht te brengen? Nu word ik wat onaardig, maar zowel bij de wijngids Cuno 2009 als Hoge hakken aan de wijn van Minta Nicolaï kan ik me toch niet aan de indruk onttrekken dat de auteurs zichzelf wel heel erg centraal stellen. En er zijn meer overeenkomsten tussen Cuno 2009 en Hoge hakken aan de wijn!

Eerst maar even de feiten: Cuno 2009 is een mooi uitgegeven koopgidsje voor wijnen tussen de 5 en de 10 euro, 'geselecteerd door wijnjournalist Cuno van 't Hoff'. Wijnen uit supermarkten, grootwinkelbedrijven, slijterijen, wijnspeciaalzaken en internetwinkels. Het coderingssysteem van het boekje is fraai, de sms-code die gestuurd kan worden om verkoopadressen in je postcodegebied te vinden een vernieuwende vondst die hopelijk navolging gaat krijgen. Doelgroep: dertigers op zoek naar een betere fles dan ze voorheen gewend waren.

Hoge hakken aan de wijn is een al even fraai uitgegeven handleiding voor overwegend vrouwelijke dertigers (en misschien ook wel twintigers) die nou wel eens wat meer van wijn willen weten. Vinologe Minta Nicolaï vertelt in begrijpelijke taal iets over geschiedenis, wijnmaken, soorten wijn, wijnmomenten etc... Alles wat je altijd al had willen weten, maar nooit durfde te vragen. Naast veel informatie over wijn geeft Minta ook recepten en gaat ze in op diverse wijnmomenten als de zakenlunch, de strandpicknick en het familiediner.

Beide boeken hebben daarmee uiterste sympathieke uitgangspunten en een bij de doelgroep aansluitende vormgeving. Maar helaas is dat niet genoeg. Een wijnboek moet ook correct zijn, lezers moeten erop kunnen vertrouwen dat de informatie klopt. Helaas laten beide auteurs toch wel wat steken vallen. Soms te wijten aan de redactie, ongetwijfeld (maar Cahor moet toch echt Cahors zijn), maar een aantal malen ook echte fouten (dennenhout wordt zeker niet voor wijnvaten gebruikt, bijvoorbeeld). Aan het wijn-spijshoofdstuk in Cuno 2009 is geen touw vast te knopen, en Minta's informatie is soms wat al te onvolledig. In Cuno 2009 komen bovendien nog eens teksten voor die eerder op Cheffen en/of Wijnsuggestie verschenen, blogs waaraan Van 't Hoff zijn medewerking verleent. Zo jong en nu al eigen stukjes aan het herkauwen? Jammer!

Tot slot: moet er nu echt zoveel Cuno in Cuno? Zelfs de waardering voor een wijn wordt uitgedrukt in 1, 2 of 3 Cuno's! En moet Minta nu echt regelmatig zo prominent in beeld? Enfin, de boeken zullen hun weg wel vinden, maar ik kijk uit naar iets beters; de Johnson 2009 komt er gelukkig ook weer aan....

Cuno van 't Hoff, Cuno 2009, Kosmos, isbn 978 90 215 3553 1, prijs € 13,50

Minta Nicolaï, Hoge hakken aan de wijn, Mo'media, isbn 978 90 5767 326 9, prijs € 14,95

Kassa - Bubbelwijnen

De uitzending waarin wij 10 mousserende wijnen beoordelen nog eens bekijken? Kijk hier

Crémant de Bourgogne wint test bubbelwijnen

't Is fraai. Van tien geproefde mousserende wijnen wint de goedkoopste, en het is nog eens geen champagne ook! Vanavond bleek bij Kassa wat we afgelopen woensdag op Slot Zuylen blind geschonken kregen: zeven champagnes, twee cavas en één crémant, uit de Bourgogne. En laat nou die laatste door Janna Rijpma, Nicolaas Klei, Cees Vos en mijzelf tot de lekkerste mousserende wijn van de avond zijn uitverkozen. Tenminste, onze totaalscores voor de Marsigny Blanc de Noir Brut, de mousserende wijn uit de Bourgogne van louter pinot noirdruiven, was uiteindelijk de hoogste. Of ieder individueel panellid deze wijn de beste vond, kan ik nu niet achterhalen.

Opmerkelijk is ook dat een champagne van de Lidl op de tweede plaats eindigde. Vorig jaar beoordeelde ik ook al een champagne van deze winkel als zeer aangenaam (wel een andere dan deze Bisinger & Co Grand Prestige Champagne Premium Cuvée Brut).
Verrassend vind ik verder dat er zoveel echte champagnes - mousserende wijnen afkomstig uit het herkomstgebied Champagne - tussen de selectie van Petra de Boevere zaten. Zelf had ik woensdagavond een paar keer het idee met een prosecco (Italië) van doen te hebben, en zelfs een keer met een blanquette de limoux, een mousserende wijn uit het zuiden van Frankrijk.
Treurig is te constateren dat we een groot deel van die 'echte' champagnes niet lekker vonden, soms zelfs ronduit vies. Dat toont in ieder geval aan dat er veel slechte champagnes op de markt zijn, en dat de wijn een naam heeft die hij in lang niet alle gevallen verdient. Zo heb ik de Moët Chandon Brut Imperial, die op de vierde plaats eindigde, omschreven als een 'iele wijn' (te zien op het filmpje bij Kassa); ik meen me te herinneren dat deze van mij niet meer dan een 5,5 heeft gekregen.

Wat zegt dit nu over 'ons' wijnkenners en -schrijvers? Dat we soms een grote dosis onzin verkopen, vrees ik. Dat we wijnen in woorden en oordelen proberen te vatten, die eigenlijk nooit universeel geldend kunnen zijn - zoals dat champagnes beter zouden zijn dan andere mousserende wijnen bijvoorbeeld. Woensdagavond heb ik van dergelijk onzinnig 'over één kam gescheer' ook zeker een paar fraaie staaltjes gehoord. Ik zal in ieder geval mijn best doen mijn leven te beteren :-)! Om te beginnen koop ik nog deze week de winnende crémant van de C1000 en zal er opnieuw verslag van doen. Wordt vervolgd.

De volledige uitslag van de test is de vinden op de website van Kassa.

Foto: Na het harde werken in de Gobelinzaal, Slot Zuylen

Weektopper: Niepoort Senior Tawny

Onderweg van het Rijksmuseum naar mijn eetafspraak op de Willemsparkweg liep ik vorige week langs Pasteuning. Vroeger was dit een kruidenier met een paar plankjes wijn, inmiddels is de winkel uitgegroeid tot een wijnhandel met een vitrine kaas en een paar planken kruidenierswaren. Verlekkerd bekeek ik er de schappen, waaronder een fraai plankje met heerlijke zoete wijnen uit heel Europa.

Uit zo'n winkel loop je niet weg met lege handen; en omdat onze vaste port, van Churchill, op was, kocht ik op de gok een fles Niepoort Senior. Senior is de instap-Tawny van het van oorsprong Nederlandse porthuis; de Ruby tegenhanger heet Junior.

Deze Niepoort Senior verdient deze week met recht de titel Weektopper! Een heerlijk zachte Tawny, maar toch pittig. Met veel rood fruit en heerlijke aroma's van onder andere noten. Gebruikte druivenrassen zijn de standaarddruiven voor port: tinta roriz, touriga franca, touriga nacional, tinta cão, tinta francisca, tinta amarela, sousão en nog diverse andere. De druiven werden nog op de traditionele manier gekneusd, met de voeten (aldus de website). Een opmerkelijke werkwijze, voor de simpelste kwaliteit port van een wijnhuis! De Senior is een blend van oudere en jongere wijnen en bracht zes jaar in kleine eiken vaten door.
Voor dit alles betaal je slechts € 15,95. Verkrijgbaar bij wijnspeciaalzaken door heel Nederland.

Bubbels op Slot Zuylen

Als ik in de zomer van 2003 niet was gaan bloggen, was ik gisterenavond niet in Slot Zuylen geweest. Als Petra de Boevere een maand later niet ook was gaan bloggen, als het Meisje van de Slijterij, was ik gisterenavond ook niet in Slot Zuylen geweest. Zo lopen die dingen....

Wat was er dan in Slot Zuylen gisteravond? Wel, samen met wijnschrijvers Nicolaas Klei en Janna Rijpma en wijnadviseur Cees Vos mocht ik voor het VARA-programma Kassa tien mousserende wijnen proeven en beoordelen. De wijnen waren geselecteerd door Petra, die ze ook mocht uitschenken en wat mocht vertellen over mousserende wijnen. Petra had mijn naam genoemd als mogelijke kandidaat voor het testpanel, aangezien wij op internet regelmatig contact hebben. In levende lijve ontmoetten we elkaar tweemaal, onder andere om de Qool-wijnen van Ilja Gort te be/veroordelen. En zo is het allemaal gekomen.... Inmiddels schreef Petra naar aanleiding van de test gisterenavond een verslag om over na te denken!

Hoe gaat dat dan, op zo’n opnamelocatie? Nou, ik kan je vertellen: wachten, wachten en nog eens wachten. Gelukkig ook lekker eten tussendoor, bij Belle, aan de Vecht, kennismaken met de mede-panelleden en natuurlijk genieten van de prachtige locatie. Bijvoorbeeld in een koetsje aan komen rijden op het voorplein van het slot, dat in de 18e eeuw zijn huidige vorm kreeg van de architect Jacob Marot; en wijnen testen in de met kaarsen verlichte Gobelinzaal, waar aan de muren kleurrijke wandtapijten uit de 17e eeuw prijken.
Onder de 19e-eeuwse kroonluchter was in deze zaal een klein tafeltje opgesteld waarachter wij met zijn vieren staand tien wijnen moesten beoordelen. Gelukkig hoefde er niet al te veel opnieuw geschoten te worden; mijn laarzen met hoge hakken bleken niet het comfortabelste schoeisel voor een dergelijke proeverij ;-)

Tussen het proeven door mochten, nee moesten we zelfs, de wijnen hardop becommentariëren. Met elkaar vergelijken had daarbij weinig zin, want we hadden met zijn vieren nooit dezelfde wijn in het glas. Ik ben erg benieuwd wat daar in de montage van overgebleven is...

De uitslag van onze test weten ook wij nog niet: zaterdagavond om 18.55 uur in Kassa zijn we er weer allemaal bij en horen dan welk van de tien wijnen wij collectief de beste vonden. Waarschijnlijk mogen we daar in de uitzending nog commentaar op leveren. Verder zal ik niets verklappen, kijk maar gewoon naar Kassa!

Geproefd: Saint Croix Sekt Brut

Voor ons huwelijksjubileum in juli kregen we een aantal interessante flessen wijn. Een daarvan was een fles Tsjechische sekt, die volgens de gever erg goed moest zijn. Voordat de fles deze week ontkurkt werd, deed ik natuurlijk eerst wat onderzoek. Zo kon ik op het etiket ontcijferen - teksten waren uiteraard in het Tsjechisch en/of Slowaaks - dat de wijn afkomstig was van de Templářské sklepy Čejkovice of liever de Templar Wine Cellars of Čejkovice. Čejkovice ligt in Zuid-Moravië, het grootste wijngebied van Tsjechië, tegen de grens met het Oostenrijkse Weinviertel. De Templar Wine Cellars zijn daar in de 13e eeuw inderdaad door de orde van de Tempeliers opgericht. Deze religieuze krijgsheren brachten er tevens de wijnbouw, een rol die in andere gebieden veelal door benedictijner of cisterciënzer kloosters werd vervuld. Aan het begin van de twintigste eeuw zijn de kelders in het bezit van een coöperatie, wiens rechtsopvolgers anno 2008 nog steeds wijnmaken en de kelders beheren.

Een forse serie wijnen wordt er gemaakt, van druivenrassen als blaufränkisch, blauer portugieser, cabernet sauvignon, diverse kruisingen tussen deze druiven, chardonnay, sylvaner, grüner veltliner en een Oost-Europese specialiteit, de irsai oliver. Ook de pinot-familie is vertegenwoordigd met pinot blanc, gris en noir. Dan is er riesling, müller thurgau, st. laurent, zweigelt, traminer etc.... Volgens de wijnatlas zijn in Moravië witte wijnen van onder andere riesling, sauvignon, de pinotsoorten, grüner veltliner en andere het meest succesvol. Rood doet het er minder goed, al kunnen zweigelt en st. laurent 'bevredigende' wijnen opleveren.

Onze sekt was gemaakt van de druivenrassen chardonnay en 'rulandské', een andere naam voor pinot blanc. Het etiket vermeldt keurig de productiemethode: méthode Charmat, waarbij de tweede gisting niet op fles - zoals bij champagne en crémants - maar op tank plaatsvindt. De wijnen wordt onder druk gebotteld, zodat het koolzuurgas tijdens de botteling niet kan ontsnappen.

Onze fles Tempelierssekt rook wat 'stoffig': in de mond was hij fris, maar niet helemaal 'brut', zoals het etiket vermeldde. We ontdekten een wat vaag en onaangenaam zoetje, dat de wijn een beetje in disbalans bracht. De bubbels waren niet al te overheersend of scherp, de afdronk was toch nog verrassend lang. Ons eindoordeel: een prettig glaasje voor een feestje, categorie 2 dus, maar niet heel spannend. De wijn werd door de gever zelf geïmporteerd uit Tsjechië, dus over de prijs heb ik geen gegevens.

Wil je meer weten over mousserende wijnen, ditmaal wel verkrijgbaar in Nederland? Kijk dan a.s. zaterdag naar Kassa, op Nederland 2. Je zult er ondergetekende tegenkomen, in een testpanel dat tien mousserende wijnen mag beoordelen als opmaat naar de feestdagen.
Vanavond zijn de opnames, in Slot Zuylen. Uiteraard volgt snel een verslag!

Niet lullen maar drinken

Enige tijd geleden opperde ik dat cartoons misschien een goed promotiemiddel waren om wijn wat interessanter te maken voor twintigers. In Japan is de manga met sommelier Shizuku Kanzaki een grote hit namelijk. Laat nu afgelopen maand een Nederlands boek met striptekeningen over wijn verschenen zijn! Voor het boekje Niet lullen maar drinken schreef Harold Hamersma de essays, en tekende Frank Pels 'kritische' kanttekeningen.
Eerlijk gezegd vind ik de teksten van Hamersma oneindig veel leuker dan de cartoons. Pas aan het eind van het boek moest ik een paar keer lachen om de snedige opmerkingen van het hondje Antoine en zijn baasje Jarig Snelbinder. Wat mij betreft is dit cartoon-experiment niet geslaagd....

Neemt niet weg dat de diverse hoofdstukken van Hamersma over wat je als wijnkenner zou moeten weten, erg leuk zijn. Vlot en grappig geschreven, duidelijk met een jonger publiek voor ogen en zonder dikdoenerij. Hamersma gaat in op onderwerpen als wijn verzamelen of wijn drinken, de prijs van wijn, kurkentrekkers, eikenhout, kaas en wijn en nog vele onmisbare feitjes meer. Over het algemeen worden bekende mythes doorgeprikt ('hoe ouder de wijn is, hoe beter hij wordt') en handige tips gegeven (een kurkentrekker moet een spiraal hebben waar je een lucifer door kunt steken). Om het met de flaptekst samen te vatten: Niet lullen maar drinken geeft op humoristische en informatieve wijze antwoord op alledaagse vragen die iedere wijndrinker heeft, maar niet durft te stellen.
De bedoelde wijndrinker is overigens wel hij of zij die net aan zijn of haar hobby is begonnen, of die nooit verder is gekomen dat een litertje rood van de supermarkt. Mensen met een wat langere staat van dienst 'in de wijn' zullen er weinig nieuws in lezen.

Harold Hamersma en Frank Pels, Niet lullen maar drinken, Het Spectrum, ISBN 978 90 2746656 3, prijs € 12,50.
Aan te schaffen via de boekhandel of onderstaande link

Niet lullen maar drinken
Harold Hamersma

Schutters om de tafel

Gisteren was ik even in het Rijksmuseum. Natuurlijk om de diamanten schedel van Damien Hirst te bekijken, maar meer plezier had ik met de Meesterwerken, die vanwege de verbouwing van het museum nu allemaal lekker compact bij elkaar in de Philipsvleugel hangen. Het meest geboeid werd ik door het enorme schuttersstuk van Bartholomeus van der Helst uit 1648. Het schilderij toont de schutters van het Amsterdamse voetbooggilde Sint Joris voor de maaltijd bijeen, om de Vrede van Münster te vieren, het einde van de Tachtigjarige Oorlog. De maaltijd bestaat uit vlees en brood, en een dienstmeid brengt nog een grote pauw op een schotel binnen. Uiteraard wordt de maaltijd begeleid door drank. En dan wordt het voor mij interessant, want op het schilderij zijn diverse soorten glaswerk, kannen en andere wijnattributen te ontdekken. Zo is heel duidelijk te zien dat alle witte wijn uit roemers gedronken wordt, die grote groenigwitte bokalen waarvan er diverse exemplaren in het Rijksmuseum te zien zijn. Sommige zijn zo groot dat er een hele fles wijn in kan!
Een van deze roemers in de hand van een schutter wordt bijgevuld vanuit een metalen, mogelijk zilveren, kan met een lange tuit. Ook daaruit komt een doorzichtige vloeistof.
Andere schutters op het schilderij hebben een heel ander soort glas in de hand, een zogenaamd fluitglas, en die zijn altijd gevuld met een lichtrode, bijna roséwijn. Ook daarvan zijn prachtige exemplaren in het echt in het museum te zien. Was die lichtrode tot rosé wijn claret uit Bordeaux? Of een zoete wijn uit het Middellandse Zeegebied? In ieder geval was er blijkbaar toen al verschil in welke wijn je uit welk glas dronk!

Nog twee andere voorwerpen trokken mijn aandacht: de man in het zwart met de gele kousen en de rode band om zijn middel heeft zijn glas wel op een heel bijzondere manier vast: in een zogenaamde bekerschroef. Ik had er nog nooit van gehoord, maar deze bekerschroeven bestonden al in de 15e eeuw en werden gebruikt tot circa 1650. Ze waren van metaal, soms zelfs kostbaar metaal, en konden een roemer vasthouden. Het waren prestigieuze sierobjecten, vaak rijk versierd.

Tot slot staat helemaal links in de hoek van het schilderij een grote gouden bak op leeuwenpootjes. De druivenranken die in en om de bak slingeren suggereren voor mij dat dit een wijnkoeler is. Inderdaad staat in de bak een enorme 'veldfles', zo te zien van zilver. Zat hier dan de lichtrode wijn in? Nooit eerder zag ik een dergelijke container voor wijn, maar het lijkt me toch wel waarschijnlijk. Flessen waren er al wel, zeker voor het vervoer van het vat naar de tafel. Op het schilderij zijn ze echter niet te zien. Voor zo'n gezelschap als de schutters past een zilveren 'veldfles' natuurlijk prima. Ik ben wel benieuwd of ik gelijk heb, dus verder onderzoek volgt!
Overigens wordt het schilderij ook genoemd in het fraaie Rijksmuseum Kookboek. Over de wijn en het glaswerk is daarin echter niets te vinden, helaas.

Het Rijksmuseum Kookboek aanschaffen? Ga naar de boekhandel of klik op onderstaande afbeelding

Het Rijksmuseum Kookboek
Bert Natter

Tip: wil je de foto van de schuttersmaaltijd beter bekijken, klik er even op. Ieder detail is dan goed te bestuderen! Foto's afkomstig van de website van het Rijksmuseum. De roemer is uit dezelfde tijd als het schilderij.

Weektopper: Bisschopswijn

De weektopper van vandaag kan natuurlijk maar één ding zijn: bisschopswijn! In onze Herberg De Ketel en de Kurk mocht Ariane onlangs bisschopswijn maken tijdens een radio-uitzending. Zij leerde verslaggever Kees van RTV Utrecht deze traditionele warme wijn maken, die in vele Europese landen wel varianten kent.
Vorig jaar schreef Ariane er een interessant artikel over op het blog van onze Herberg. Dat artikel herhaal ik voor het gemak vandaag hier op Wijnkronieken. Maar voor mensen zonder de tijd om dit artikel te lezen, vanwege alle surprises en gedichten die nog gemaakt moeten worden, eerst het recept dat Kees voor de luisteraars van RTV Utrecht maakte:

- 1 fles rode wijn (neem fruitige wijn, stevig mag, maar liever niet teveel eikenhout of tannine)
- 1 sinaasappel, goed geboend, in vieren gesneden
- 6 tot 10 kruidnagelen, in de schil gestoken
- 2 stokjes kaneel
- 5 tot 10 eetlepels bruine suiker

Doe alles samen in een pan (geen aluminium) en laat het op een heel zacht vuurtje trekken, een uur is prima, langer is nog beter, dan trekken de kruiden lekker door. Niet laten koken!

Warme wijn
Er bestaan werkelijk honderden recepten voor warme wijn. Toch hebben ze allemaal (door heel Europa) dezelfde basis. De basis is meestal rode wijn. Vaak wordt een eenvoudige, stevige Franse wijn aangeraden, maar neem geen wijn die op eikenhout heeft gelegen. Ik vond bovendien ook een recept met witte wijn, waarin citroen, kaneel en gember gebruikt worden.
Opvallend is het dat er altijd specerijen in gestopt worden, waarvan de meeste sinds de Gouden Eeuw vanuit de Oost ingevoerd werden. En dan bedoel ik kaneel, kruidnagel, kardemom, gember, peper, anijs, nootmuskaat en foelie. Dezelfde kruiden die sinds Middeleeuwen (en in toenemende mate sinds de 17e eeuw) gebruikt worden in allerlei soorten feestgebak zoals kruidkoek, speculaas, gingerbread en peperkoek. Andere smaakmakers die ik heb aangetroffen zijn vanille, karwij, laurier, geelwortel en zelfs saffraan!
Soms wordt er (uit zuinigheid?) water toegevoegd aan de wijn. Soms juist wat extra pit in de vorm van een glas brandewijn. Dit kan dan cognac zijn, of jenever, of sinaasappellikeur, rum of wodka. Ingrediënten die meer uit zuidelijke streken komen zijn de citrusvruchten. Zowel sinaasappel als mandarijn, citroen en grapefruit worden genoemd. Soms verdwijnen ze heel in de wijn, soms in stukken en soms alleen de schil. Ook de noten en zuidvruchten worden niet vergeten. In de Scandinavische glögg worden op de bodem van het glas wat rozijnen en gehakte amandelen gelegd. De Engelsen prefereren een 'candy cane' (rood/wit kerstzuurstokje) in het glas.
Een interessant ingrediënt is bergamot. Dit is in de vorm van olie te koop in Frankrijk. Nigella Lawson lost de moeilijke verkrijgbaarheid van dit ingrediënt op door Earl Grey thee te gebruiken, een theesoort die met bergamotolie is gearomatiseerd.

Bijna altijd wordt de warme wijn gezoet. Dit kan ook weer met verschillende soorten zoetmiddelen. Meestal is het gewoon suiker, maar ook bruine suiker, honing of stroop worden genoemd. Over hoeveelheden en verhoudingen kan ik alleen maar zeggen dat hier heel veel variatie in is: ik heb recepten gevonden met vier tot wel twintig kruidnageltjes.

Mireille's Merlot

Eeuwen geleden - in de middeleeuwen en vroegmoderne tijd - was dit de tijd dat de nieuwe wijnen weer beschikbaar kwamen. Na een zomer en herfst waarin de wijnen langzaam slechter en zuurder werden, kwam er eindelijk weer wat drinkbaars op de markt. Meestal werden die jonge wijnen vanaf Sint Maarten, 11 november, wekelijks aangevoerd door schippers en handelaren. Dat dat vanaf 11 november gebeurde, is niet toevallig: 11 november gold als de dag dat de wijnen uitgegist waren; de kou trad in, de gisting stopte en de wijnen golden als drinkbaar.

Gepaard met een gevoel van historische sensatie heb ik dan ook afgelopen week genoten van Mireille's Merlot. Mireille maakt sinds enige jaren wijn in de Ardèche, waar ze een huis heeft. Jaarlijks helpt ze de buurman in het dorp, wijnboer Roland, met de oogst, in ruil waarvoor ze ook mag meehelpen wijn maken én recht heeft op een deel van de wijn. Hoe dat in zijn werk gaat, schreef ze me onlangs.


"Het meeste van zijn oogst levert Roland Pansier aan de cave van Payzac. Maar één dag maakt hij, met een paar vrienden, zijn eigen wijn. Voor de eigen consumptie en dat van de vrienden. Dit jaar hebben we twee van die dagen aan de eigen wijn gewerkt. We hebben de druiven op een tamelijk frisse middag geplukt. De wijngaard met merlotstokken ligt op een helling van schiste (leisteen), op het oosten, tussen de pijnbomen. Het beste deel van het landje werd uitgezocht en de paar slechte druiven eruit geknipt. Op hetzelfde terrein staan nog een stuk of tien stokken grenache, er was een vergeten gamay en om het alcoholgehalte terug te dringen ging er ook nog veertig kilo niet-rijpe chatus doorheen. Bij elkaar hadden we ongeveer zo'n 700 kilo druiven.

De druiven zijn niet ontsteeld, maar direct door de fouloir gegaan om te kneuzen. Daarna gingen ze in een plastic cuve. Planken bovenop de drab zorgden ervoor dat de schilletjes altijd onder het sap bleven. Gist ging erbij, eerst geweld in een liter water van 40 °C. De meest betrouwbare thermometer leek Roland zijn tuinthermometer, die ook als windwijzer dienst doet. Verder is er geen temperatuurcontrole geweest. Ervaring leert dat deze hoeveelheid in deze cave het goed doet. Elke dag werden er van onderaf emmers sap afgetapt en bovenin weer bijgegoten. Na zo'n twee dagen begon het geheel te borrelen. Na een week hevelden we de wijn in de plastic vaten en glazen mandflessen. Het laatste deel werd natuurlijk nog uitgeperst.

Vóór Roland maakte zijn vader de wijn. Na zijn dood dronken wij nog drie jaar van zijn ‘heilige dropwater’. De plastic cuves en vaten van nu, en wat meer aandacht voor het hele proces maken dat de kwaliteit elk jaar weer beter wordt. Al zal de echte caviste misschien gruwen van onze traditionele aanpak."

Ik proefde deze vriendenmerlot na een transport op vat van Frankrijk naar Nederland en botteling in de eigen Utrechtse kelder. We ervoeren het als een uiterst jonge wijn (verrassing ;-)) met veel fruit; aroma's van moerbeien en bramen, in de mond wel tannines maar niet erg veel. De zuren waren in orde, de smaak was schoon, maar de wijn miste structuur. Het alcoholpercentage schatten we niet erg hoog in (11-12%), hoewel Mireille me verzekerde dat het sap bij aanvang van vergisting genoeg suikers had om 12.8% alcohol te bereiken. We vroegen ons af of een rijping op houten vat misschien nog wat structuur en tannines aan de wijn zou kunnen geven.

Het zijn dergelijke wijnen geweest die onze voorouders in de vijftiende en zestiende eeuw dronken. Niet slecht, niet heel spannend, drinkbaar en laag in alcohol. En anno 2008 maken ongetwijfeld nog vele wijnboeren op dezelfde manier als Mireille en Roland hun eigen huiswijn!

Kissed by the grape

Afgelopen vrijdag ging Kissed by the grape in premiere, een film over biologische wijnbouw gemaakt door Fred van Dijk in samenwerking met onder andere Derrick Neleman van Lovian, importeur van biologische wijnen.

In de film komen wijnmakers Miguel A. Torres (Spanje en Chili), Alvaro Espinoza (Chili) en Natalino & Amadio Fasoli (Italië) aan het woord. Zonder in te gaan op wat biologische wijn precies is, blijken de geportretteerden allemaal bezig te zijn met het maken van wijn op een zo natuurlijk mogelijke wijze. Overigens: officieel bestaat de term biologische wijn nog steeds niet. Er zijn namelijk niet of nauwelijks regels over het 'biologisch' wijnmaken, alleen over het biologisch verbouwen van druiven.

Hoe Torres, Espinoza en de gebroeders Fasoli biologische wijnbouw aanpakken, verschilt nogal. Het miljoenenbedrijf van Torres heeft vooral een pragmatische aanpak: is de bestrijding van meeldauw met een synthetisch middel beter voor het milieu dan een aanpak met zwavel? Dan wordt gekozen voor het synthetische middel. Maar als Torres opsomt wat het bedrijf nog meer doet om landschap, milieu en wijnbouw voor toekomstige generaties veilig te stellen, kun je niet anders concluderen dat Torres zowel in Spanje als in Chili 'biologisch' bezig is.

Alvaro Espinoza - de 'ontdekker' van carmenère in Chili - pakt wijnbouw op de biologisch-dynamische manier aan, met mest waarin homeopathische hoeveelheden valeriaan, brandnetel en andere kruiden verwerkt zijn, 'gerijpt' in koeienhoorns. Lama's houden het onkruid kort, de stand van maan en sterren wordt in de gaten gehouden.
De broers Fasoli zijn voornamelijk beducht op pesticiden: om onze kinderen een schoon milieu na te laten, worden vooral die gemeden, zorgen ganzen voor het opruimen van het ongedierte en verplaatsen arbeiders zich op de fiets door de wijngaarden.

De interviews geven vooral een beeld van de passie waarmee deze wijnbouwers zich inzetten voor een duurzame en verantwoordde manier van omgaan met het land, de druivenstokken en het milieu. Zonder bijbels te willen worden, kun je hen met recht goede 'rentmeesters' van onze aarde noemen. De belangrijkste woorden in de film worden naar mijn idee echter gesproken door importeur Derrick Neleman, die stelt dat het er bij biologische wijn natuurlijk eerst en vooral om gaat dat de wijn lekker is! Het feit dat de druiven met respect voor landschap en milieu zijn verbouwd, betekent nog niet dat de wijn te drinken is. De geportretteerden zijn zich daarvan ook bewust, gelukkig. Nu nog de producenten van al die wijnen die ik vaak bij de natuurvoedingswinkels zie staan....

Kissed by the grape is een mooie documentaire, met prachtige, speciaal voor de film gecomponeerde muziek van Candy Dulfer, schitterende beelden en boeiende interviews. De passie van de wijnmakers komt zeker tot uiting in de film. Het enige minpuntje is naar mijn idee echter het gebrek aan een korte inleiding, of eventueel een kader, aangegeven door wat gerichtere vragen: waarom is de film gemaakt, wat wil de maker ermee uitdrukken, wanneer spreek je van biologische wijnbouw etc.... De film is bovendien vooral gericht op een publiek dat al bekend is met wijn en wijnterminologie. De gemiddelde Nederlandse wijndrinker zal het waarschijnlijk af en toe boven de pet gaan.

Kissed by the grape is te koop op dvd via Bol.com voor € 19,95. Een goed beeld van de inhoud krijg je via de website Kissed by the grape.