Examenverslag

Het zit er weer op. En het valt niet mee. Dinsdag 26 augustus om 11.00 uur was het uur van de waarheid, en mochten de cursisten van de Wijnacademie hun kunnen op organoleptisch gebied vertonen. Twaalf wijnen stonden klaar op 170 tafeltjes in de sporthal in Maarn, achttien vragen moesten we erover beantwoorden.

Andere jaren werd op internet uitgebreid ingegaan op de vragen; dat ga ik niet doen. Na 18 lessen weet iedere VIS wel wat hij of zij moet verwachten op het examen Proeven. En de nieuwsgierige die het niet weet, maar het toch wil weten, kan ik alleen maar melden: HET IS MOEILIJK. Je gaat aan alles twijfelen; denk je eindelijk potloodslijpsel of mint te ruiken, blijk je er achteraf totaal naast te zitten.

Ik troost mij met de gedachte dat ik sommige valkuilen heb vermeden: de fraaie Pinotage uit Robertson, Zuid-Afrika, heeft mij niet verward, ondanks de afwezigheid van de vermeend-kenmerkende lucht van verbrand rubber. En de Chardonnay uit de koele Valle de Limari in Chili stelde me ook niet voor raadselen.

Maar dan de extra vragen. Zou ik de koele Chileense Chardonnay (glas 4) omschrijven als licht, fris en kruidig of vol en rijp? Het antwoord had moeten zijn ‘vol en rijp’, aldus de uitslag op het bord, maar ik heb niemand gesproken die het daar mee eens was. Velen kozen voor licht, kruidig en fris. Dat er op een examen een dergelijke toch wel enigszins subjectieve vraag gesteld wordt, oké. Maar ook over glas 6 moesten we iets dergelijks beantwoorden. En dat schoot veel mensen in het verkeerde keelgat.
Enfin, genoeg gemopperd: het proeven heb ik ook zonder die idiote extra vragen niet gehaald. Volgende keer moet het gewoon beter.

Over de theorie voel ik me iets geruster, al barstte de examens weer van de instinkers. Bewust had ik voor het examen over de Nieuwe Wereld gekozen. Overzichtelijk, niet al te veel onbekende DO’s en DOC’s om te leren, zoals in Spanje en Italië. Toch ging het niet altijd goed. Vooral het combineren van allerhande détails in één vraag was soms erg verwarrend. Zo was ik ervan overtuigd dat Lutzville bij Klein Karoo hoorde, maar helaas, ik was in de war met Calitzdorp. Tsja, als je nooit in Zuid-Afrika geweest bent..... En Oregon ligt niet op de hoogte van Beaune, maar van Valence. Dan helpt het echt niet meer dat je precies weet welke druivenrassen er groeien en dat de staat tussen Californië en Washington ligt....
Gelukkig had ik wel andere bijzin-détails onthouden, zoals het zinnetje uit het lesboek dat merlot overrijp dreigt te worden in Argentinië. Verder waren er zelfs vragen bij waarvan ik nu nóg overtuigd ben dat er geen goede antwoorden waren. Maar je moest wel iets kiezen.... De uitslag volgt over twee weken.

Het examen over alle landen van Europa uitgezonderd Frankrijk, waar ik bewust niet aan deel genomen heb, schijnt nog lastiger geweest te zijn. DO’s en DOC’s die te obscuur zijn om er wijnen van te verkopen in Nederland, lijsten met druivenrassen die geen actieve wijnhandelaar meer weet....
Het gemopper en gekreun achteraf waren niet van de lucht! Eén advies aan iedereen die er nog aan moet beginnen: realiseer je dat de examens weinig toegepaste kennis van je vragen, maar gewoon regelrecht stampwerk zijn. Of dat nu een goede voorbereiding is voor een carrière in de wijnwereld, ik twijfel er sterk aan. En velen met mij, vrees ik.

Kort maar krachtig: Château de Rey

Handeling? Wijnproeven, niet te lang, want de pubers hebben geen zin.

Waar? Château de Rey, route de Saint Nazaire van Canet naar Saint Nazaire, net onder Perpignan. De wijngaarden kijken uit over het Étang de Canet en de zee. Een smal weggetje slingert vanaf de doorgaande route tussen wijngaarden en oleanderstruiken naar het huis. Roofvogels bevolken de telefoonpalen, cicaden tsjirpen erop los.

Hoe kwamen we aan het adres? Dankzij de presentatie van de wijnen van de Roussillon in het middeleeuwse Palais de Rois de Majorque, in Perpignan. Ook de Guide Hachette vermeldt het domein. Geproefd in het paleis? Le Muté sur Grain 2006, versterkte wijn, voor bij een chocoladedessert, of iets heel anders: eendenborst met perziken. Eerste indruk daar? Frisse fruitige stijl, met veel diepgang en lengte.

Eigenaren? Cathy en Philippe Sisqueille. Lijfspreuk: Entre la fougue, l'amour & la volonté. Professioneel, modern, wijnmakers met passie, liefde en gedrevenheid. En humor, wat blijkt uit de namen van de wijnen, de Nieuwsbrief, de vormgeving van etiketten en het reclamemateriaal.

Wat proefden we op het domein?
1. Oh de Muscat 2007. Een droge Muskaat, mag alleen als vin de pays verkocht worden, aangezien muskaat binnen de AOC-regels alleen is toegelaten voor de zoete versterkte wijnen. Prima aperitiefwijn, om ter plekke gezellig samen met vakantievrienden op een terras te drinken. Zal daarbij zowel de liefhebbers van zoet als van droog bevallen. Niet naar Nederland halen.
2. Sisquò Rouge 2006, een rode basiswijn van syrah, grenache en carignan. Open trekken bij de barbecue, zowel op de camping als thuis. Maar wat chiquer vlees kan ook. Vrolijk, kruidig en fruitig, het doorstoofde struikgewas met rozemarijn en tijm komt duidelijk je glas uit. Takje rozemarijn op het vuur van die barbecue kan dan ook geen kwaad.
3. Galets Roulés Rouge 2006. Wijn die de Guide Hachette heeft gehaald. Ligt nu te rusten in onze wijnkast, gaan we niet openmaken de komende jaren (we hopen het vijf jaar vol te houden). Oude stokken carignan, met syrah en grenache. Eentje voor bij het geroosterde zwijn, of zomaar, bij de openhaard, in een zeer romantische bui, als de herfststormen om het huis gieren. Rode wijn uit de Roussillon op zijn best.
4. Le Chouchou no. 4, 2003. Vin doux naturel, Rivesaltes, van grenache noir. Toch al liefhebbers van zoete wijnen, waren we hier helemaal van ondersteboven. Echt een 'lieveling' dus. Visioenen van chocoladetaarten met frambozen, desserts met rijpe pruimen. Deze fles houden we helemaal voor onszelf, eigenlijk wil ik helemaal niet schrijven dat ik er één heb liggen...Geheim houden, niet verder vertellen.

Verkrijgbaar in Nederland? Jazeker. Te vinden via de database van Wijninfo, maar die is waarschijnlijk niet compleet. Ter plekke verzekerde men ons dat er diverse importeurs waren en Pays Bas, dus hou oren en ogen open.

En verder? Via RyanAir kun je voor 5 euro naar Perpignan vliegen, als je het treft. Château de Rey verhuurt ook twee appartementen.....

Idées pour l'apéro

Ergens, ik weet niet meer waar, las ik vorige week dat Zuid-Franse wijnboeren bewust mixdrankjes op basis van wijn creëren om een jong publiek te lokken. Toevallig kwam ik zelf deze vakantie op twee plekken dergelijke mixdranken met wijn tegen, telkens op een leitje geschreven: een Kir Catalan met muscat, bij de Cave de Taxo, een fantastische wijnwinkel annex tapasbar annex 'beergarden' om de hoek bij onze camping, en twee in de keuken van de gîte van Domaine des Marrans in Fleurie, in de Beaujolais. 's Avonds dronken vier jonge Nederlanders op het terras van Restaurant des Sports zo'n aperitief. Ze leken het wel lekker te vinden. Eerlijk gezegd zijn dergelijke recepten me op eerdere vakanties nooit opgevallen. Zijn het inderdaad die nieuwe creaties, of misschien toch lokale tradities? Zal ik er eens een fles Beaujolais aan wagen?

Examenvoorbereiding

Nog enkele dagen de tijd heb ik, om alle valleien van Chili, alle wards van Zuid-Afrika en alle wijnbouwgebiedjes in Australië uit mijn hoofd te leren. Landen waar ik allemaal niet geweest ben, en waarvan het daarom erg moeilijk is de geografie te onthouden. Gelukkig heb ik Californië en Canada wel bezocht, zodat het bestuderen van die landen iets makkelijker gaat. En toen vriendin Ariane me onlangs bericht stuurde over de mooie wijnen die ze op haar vakantie in Canada had gedronken, heb ik de websites van die makers maar gelijk opgezocht, zodat Canada nog weer iets meer voor me ging leven.

Want aanstaande dinsdag is het zover: dan zijn er weer vinologenexamens. ’s Morgens ga ik me wagen aan het proeven, ’s middags doe ik een theorie-examen over de Nieuwe Wereld. Voor dat proeven hebben we de afgelopen weken keihard geoefend. In juli hadden proefgroepleden Martijn en Paul en mijn echtgenoot Nico al proefexamens gemaakt. In augustus werden we opnieuw geholpen door niet-proefgroepleden: Nico maakte bijvoorbeeld een fraai examen dat door de meeste aanwezigen als erg lastig werd ervaren. Aangezien ik zelf een vijftal wijnen ervoor had uitgekozen, stelde mijn score niet teleur ;-) Nico, bedankt!

Maar toen kwam de bijeenkomst van maandag jl. Bernard Tesink van restaurant De Burgemeester had, nog geen 24 uur terug van vakantie, een pracht van een proefexamen voor ons gemaakt. Vier witte, zes rode en twee zoete wijnen stonden op ons te wachten. En het viel weer niet mee. De meesten van ons haalden het niet, helaas. Hun score (en de mijne) bleef onder of precies op de 50%. Eerlijk gezegd deden de buitenstaanders, Nico en een aantal personeelsleden van De Burgemeester (allen zonder vinologenopleiding) het veel beter!
Kwam die geeikte Chardonnay nu uit Australië, Spanje (Rioja) of Bulgarije? Duidde het jammy fruit van glas 5 nu op een Valpolicella uit 2003 of een Californische Cabernet? De wijnen waren allemaal even fraai, maar oh oh, wat is het toch lastig de juiste keuze uit drie te maken. In de vakantie heb ik diverse Rivesaltes gedronken, maar toch koos ik bij vraag 11 voor een Recioto della Valpolicella: ik meende duidelijk het fruit van ingedroogde druiven te herkennen. Uiteindelijk bleek het dan toch die Rivesaltes.... Later deze week nog maar even snel een meegenomen flesje openen.
Maar gelukkig waren er ook succesjes: een prachtige Samso (carignan) 2005 van Castillo Perelada uit Empordà wist ik feillloos te herkennen. Het bezoekje aan deze streek drie weken geleden was niet voor niets geweest. En het hielp dat de wijn La Garriga heette, want de ‘garrigue’ was duidelijk te herkennen in deze geweldige wijn, die door Bernard speciaal van zijn vakantie was meegenomen. En toen er voor de zoveelste keer een Esporao uit de Alentejo op tafel stond, wist ik dat dit hem toch echt moest zijn. Die Esporao’s achtervolgen ons.... De slotwijn had gelukkig zo duidelijk de ziltige afdronk van een sherry dat ik hem ondanks de bruingroenige kleur en de stroperige consistentie niet voor een madeira hield. Maar lastig was íe wel, deze Oloroso Solera 1842 VOS van Valdespino.

Door al dit proeven en de resultaten heb ik me één belangrijk ding gerealiseerd: deze opleiding is eerst en vooral bedoeld voor mensen uit het vak, en ik denk dat dat terecht is. Alleen door meerdere keren in de week op aandachtige wijze met veel verschillende wijnen in aanraking te komen, krijg je het proeven ECHT onder de knie. De deelnemende personeelsleden van De Burgemeester waren het bewijs. Liefhebbers als ik, die een jaar lang trouw met een proefgroep aan de slag gaan en verder alleen bij het eten één flesje openen, kunnen het zeker ook leren, maar nooit zo goed als mensen die professioneel met wijn bezig zijn. Uitzonderingen zijn er altijd, maar ik ben hier inmiddels absoluut van overtuigd. Het is goed als liefhebbers die aan de opleiding beginnen, zich dit realiseren!

Bernard en Larissa, bedankt voor de prachtige generale repetitie. Suzanne, succes en veel plezier het komend jaar; het proeven moet voor jou geen probleem zijn, denk ik zo. En aan alle medestudenten die dinsdag 26 augustus één of meerdere pogingen gaan wagen: zet hem op jongens en meisjes, we gaan ervoor!

Premio 2008 voor Brillante Weblog

Vorige week kreeg ik hem al uitgereikt, maar door 'opstartproblemen' na de vakantie kom ik er pas vandaag toe er aandacht aan te besteden. Van Ed van Wijnerij ontving ik namelijk een Premio 2008 Award voor Brillante Weblog (komt zo te zien uit het Vlaams....).
In ruil voor het accepteren van de 'Brillante Weblog Premio 2008', belooft de ontvanger het volgende te doen:
• het (bovenstaande) logo te plaatsen;
• een link te maken naar degene van wie je de Award hebt gekregen;
• de Award door te sturen aan zeven andere bloggers, die door hun actualiteit, thema's en design opvallen;
• de links van deze site op je blog te zetten;
• een berichtje achter te laten op de betreffende sites.

Eigenlijk is het gewoon een kettingbrief in een nieuw jasje, vrees ik. Maar toch is het leuk af en toe zo'n pluim te ontvangen, zeker van een gewaardeerde medeblogger als Ed. En het levert je ongetwijfeld nieuwe lezers op. Dus vooruit, ik geef de Award ook weer door, en wel aan de volgende mensen:

• aan het Wijn Nieuwslog van John Levie, altijd goed voor het laatste nieuws op wijngebied. Ondanks de vele nieuwsbrieven die ik ontvang, lees ik hier toch altijd snel en goed dingen die ik nog niet had opgepikt.
• aan Mededelingen van Land- en Tuinbouw, van culinair historica Lizet Kruijf. Haar bijdragen over ons eten in vroeger eeuwen weten me altijd weer te boeien.
• aan een blog dat ik pas heel recent heb ontdekt, maar buitengewoon interessant vind: Catalonië Taal, Cultuur en Literatuur van Marga Demmers. Ik ben van plan het nog veel te gaan lezen!
• aan het Ministerie van Eten en Drinken, voor hun onvermoeibare neerslag van het dagelijks eten en drinken. Soms lees ik het weken niet, maar altijd kom ik er weer terug.

Eerlijk gezegd geloof ik dat ik het hierbij laat. Graag zou ik Wijnerij ook nog een Award verlenen, maar omdat ik de prijs van Wijnerij ontving, zal ik dat maar niet doen. Ik hoop alle winnaars inclusief Wijnerij nog vaak te lezen en hef het glas op hun gezondheid: Lechaïm!

N.B. Geïntrigeerd door de herkomst van de Award vond ik deze serieuze quiltster in de VS. De prijs reist met razende vaart over de wereld, in ieder geval, en komt niet uit België, zoals ik even dacht.

Celler Espelt - de wijngaarden

In het uiterste noordoosten van Spanje, zo'n 100 kilometer boven Barcelona, ligt een wijnstreek die in Nederland vrij onbekend is. De DO Empordà vormt het achterland van bekende (bad)plaatsen als Roses en Cadaqués; de wijnen die er vandaan komen zijn rood, wit, rosé, zoet, droog, stil en mousserend. Het gebied kent een aantal coöperaties, maar sinds de laatste decennia van de twintigste eeuw laten ook steeds meer kleinere producenten van zich horen. De bekendste producent is sinds jaar en dag Castillo Peralada in het gelijknamige stadje, die een vrij goede en bekende cava maakt.

Tijdens mijn vakantie had ik het grote geluk één van die 'kleinere' wijnmakers, Espelt Viticultors, te mogen bezoeken, een zeer moderne producent van fruitige en kwalitatief uitstekende wijnen. Dat 'klein' is relatief: van de 2000 ha. wijngaard in Empordà bezit Espelt er 200 (die overigens niet allemaal in gebruik zijn). Zij zijn daarmee één van de grootste particuliere producenten in het gebied. In een tweetal bijdragen zal ik de komende tijd het bedrijf introduceren. Voordat ik aandacht schenk aan de wijnen, eerst aandacht voor de wijngaarden, omdat die een belangrijk deel van ons bezoek vormden. En: zonder goede wijngaarden meestal geen goede wijn!

Bij onze aankomst in Vilajuïga werden we ontvangen door Ramuntxo Andonegui, die sinds enige jaren exportmanager is van het bedrijf. Hij stelde ons voor allereerst twee wijngaarden te gaan bezoeken. De oorspronkelijke wijngaarden bevinden zich rondom het huis van de familie Espelt, maar sinds een aantal jaren worden ook wijngaarden in de omgeving gekocht en aangeplant. Twee van die wijngaarden wilde Ramuntxo Anondegui ons graag laten zien: een aantal percelen op Cap de Creus, met veelal jonge aanplant, en een aantal percelen zeer oude stokken in Vilamaniscle, in het gebied dat lokaal bekend staat als L'Albèra. Bij Espelt wordt handmatig geoogst, wat met de vele oude stokken die als zogenaamde 'bushvines', lage struiken, aangeplant zijn, ook niet anders kan. Er wordt zoveel mogelijk gewerkt met respect voor omgeving en milieu, uiteraard ook ingegeven door de ligging van de wijngaarden in twee nationale parken.

Na onze pubers achtergelaten te hebben op het strand van Roses, sloegen we een uiterst smal weggetje in. Het bleek het weggetje naar het beroemde restaurant El Bulli te zijn, waarlangs ook de wijngaarden van Espelt liggen. Deze wijngaarden bevinden zich in het Parc Natural del Cap de Creus, een fantastisch mooie natuurgebied aan zee, waar Espelt rechten heeft op 18 ha. aanplant en waar nauw samengewerkt wordt met de beheersorganisatie van het Nationale Park. Espelt heeft er alleen mogen planten omdat men de biodiversiteit van het Park wil verbeteren. Bovendien vormen de wijngaarden een wal tegen de veel voorkomende bosbranden en beschermen zo de badplaats Roses. Wijnstokken branden namelijk zeer slecht. De bodem op Cap de Creus bestaat uit verpulverd graniet, dat zeer fruitige wijnen oplevert (denk aan de Beaujolais, waar in de cru's de bodem ook uit graniet bestaat!). Aangeplante druivenrassen zijn garnatxa (grenache), cariñena (carignan) en monastrell (mourvèdre), met nog wat marcelan en syrah. De hellingen liggen voornamelijk op het zuiden.
Naast de wijngaarden bezit Espelt hier ook een olijfboomgaard: men mocht in het gebied wijnstokken planten, op voorwaarde dat ook de oude verwaarloosde olijfbomen werden gered. De uitstekende extra vierge olie van Espelt is inmiddels in het proeflokaal te koop.

Achter Ramuntxo Andonegui aan reden we vervolgens terug naar Vilajuïga, lieten daar onze eigen auto achter en vervolgden in één auto onze weg de andere kant op, richting de Pyreneeën. L'Albèra, of de Albères - zoals ze in Frankrijk genoemd worden - zijn de meest oostelijke uitlopers van deze bergketen. Ook dit is een beschermd natuurgebied. Wijngaarden liggen zowel op de noordelijke hellingen in Frankrijk als op de zuidelijke in Spanje. Ter hoogte van plaatsjes als Vilamaniscle en Rabós, net ten noorden van Figueres, gaan deze zuidelijke uitlopers over in het vlakkere land van de provincie Girona. Al in de Romeinse tijd trof men hier wijngaarden, terwijl in de Middeleeuwen kloosters als Sant Pere de Rodes een belangrijke rol in de wijnbouw speelden. In de jaren zestig van de twintigste eeuw trad echter het verval in. Ramuntxo Andonegui vertelde ons bijvoorbeeld dat veel wijnboeren uit dit gebied in de oogsttijd hun eigen wijngaarden achterlieten om te gaan werken op de hellingen in Banyuls, aan de Franse kant. Daar konden zij veel meer geld verdienen. Nu worden veel van deze oude wijngaarden opgekocht en nieuw leven ingeblazen, onder andere door Espelt. Zij kochten bijvoorbeeld zo'n drie jaar geleden een perceel aan met stokken die teruggaan tot 1901! Er staat hier veel cariñena, afgewisseld met grenache gris.
Rondom Vilamaniscle bestaat de bodem uit leisteen, zand en klei en bezit men zo'n 52 ha., met een gemiddelde leeftijd van de stokken van 70 jaar. De wijngaarden worden afgewisseld met percelen met andere gewassen en met kurkbomen. Door het piepkleine plaatsje Rabós, waar onze luxe stationwagen niet door de straatjes had gepast, keerden we terug naar Vilajuïga, waar we dan eindelijk de wijnen zouden gaan proeven.
De overige wijngaarden van Espelt bevinden zich in Vilajuïga zelf, rondom het oude familiehuis en het hypermoderne bedrijfsgebouw. Aan te treffen druivenrassen zijn nog merlot, cabernet sauvignon, sauvignon blanc, muscat d'Alexandrie, chardonnay, macabeu en xarel.lo. De laatste drie worden gebruikt voor de mousserende wijnen Escuturit en Escuturit Brut.

Wijnen van Espelt worden in Nederland geïmporteerd door Vinites. Op 8 september organiseert dit bedrijf een grote Spaanse proeverij in Amersfoort, waar ook Ramuntxo Andonegui van Celler Espelt aanwezig zal zijn.

Foto's: Wijngaarden op Cap de Creus; Ramuntxo Andonegui (links) in de wijngaarden bij Vilamaniscle.

Wijnmarketing in de Roussillon

Ze zeggen altijd dat de Fransen zo weinig snappen van de marketing van hun wijn. Na mijn recente twee weken in de Roussillon hoef je daar mij bij - in ieder geval op individueel wijnproducentenniveau - niet meer mee aan te komen. We zijn diverse zeer effectieve methoden tegengekomen om wijn aan de man te brengen, de één sympathieker dan de ander, dat wel.

Ik zal een paar voorbeelden geven: bij de Cellier des Templiers in Banyuls krijg je een gratis rondleiding door de modern geoutilleerde gebouwen. Een zeer komisch maar gedegen filmpje geeft inzicht in het werk in de wijngaarden, de vinificatie en de culinaire toepassingen van Banyuls. De rondgang brengt je langs een stukje wijngaard, de vaten in de open lucht en de vatenkelder. En uiteraard eindigt de rondleiding in het chique proeflokaal, waar het marmer overheerst. Na een rondje droge wijnen en voordat je het doel van je komst, de Banyuls, hebt geproefd, wordt een lijst met wijnen onder je neus geschoven. Of je maar 'iets' wilde aanschaffen; de wijn wordt franco thuisbezorgd, vanaf 24 flessen..... Tijd om na te denken krijg je nauwelijks, van enig aandringen is duidelijk sprake. En een glaasje Banyuls wordt vooralsnog niet geschonken.
Hier zijn wij voor het eerst in ons leven weggelopen zonder iets gekocht te hebben, met een smoes dat de kids nog wilden gaan zwemmen..... Van dergelijk opdringerige technieken zijn wij niet gediend. Vraag dan liever een paar euro voor de rondleiding en de proeverij, zoals ze in Californië doen. Dat is eerlijker. Maar blijkbaar werkt de techniek wel, het bedrijf is alom tegenwoordig met posters en flyers.

Een ander, veel sympathieker voorbeeld: het voor Nederlanders vrij bekende Clos de Paulilles (wijn te koop bij Gall&Gall) exploiteert een chambre d'hôte annex restaurant in de ecologisch beschermde omgeving van de Anse (Baai) van Paulilles. Je kunt er prachtig snorkelen, zwemmen en wandelen, én ook dineren of lunchen. Wij kozen voor een lunch op zondag, met zwemmen en snorkelen na. Het menu is voor alle gasten gelijk, er valt niets te kiezen. Zelfs een colaatje voor de kids is niet voorhanden. Bij de gerechten, die allemaal even heerlijk zijn, wordt telkens een bijpassende wijn geschonken van één van de domeinen van de familie Dauré: Château de Jau of Clos de Paulilles. Bij het voorgerecht een rosé, bij een rillette van makreel een witte Collioure, bij de overheerlijke kip met komijn een rode Collioure, bij de blauwschimmelkaas met 'pain d'épices' een Banyuls 'Cap Bear' en bij de tweede soorten chocolademousse een Banyuls Rimage en een Grand Roussillon. De wijnen zijn 'gratis', maar zelfs de kinderen begrepen dat die 'dan wel in de prijs van het eten verwerkt zouden zijn'.
Je krijgt op deze manier een prima selectie van wijnen uit de Roussillon voorgezet, wel allemaal van dezelfde familie. Er is een proeflokaal bij het restaurant, maar het staat je geheel vrij dat totaal links te laten liggen. (Wat wij uiteraard niet deden.) Zo bevalt wijnpromotie me wel: kennismaking zonder verdere verplichtingen!

Een ander voorbeeld, van weer een andere orde: overal op de toeristische locaties langs de kust van de Roussillon tref je proeflokalen en stands van producenten aan. In het pittoreske Collioure proefden we aan de boulevard diverse wijnen van de coöperatie L'Étoile, waarvan de wijngaarden voornamelijk tussen Banyuls en de Spaanse grens liggen. L'Étoile heeft ook elders proeflokalen, bijvoorbeeld in Argèles Plage.
En op de top van Cap Réderis, met een geweldig uitzicht langs de kust in zowel noordelijke als in zuidelijke richting, tot aan Cap de Creus in Spanje toe, troffen we monsieur Herre van Cave Tambour. Cave Tambour heeft drie vestigingen: twee langs de kustroute van Collioure naar de Spaanse grens, en één in het stadje Banyuls. De eigenaar - moi, je suis le vigneron - bemant de stand op het mooiste plekje, waar bijna alle auto's stoppen om van het uitzicht te genieten. 'Bonjour madame, mag ik u een glas Banyuls aanbieden? Le soleil dans le verre.....' (of iets van dergelijke strekking). Aan monsieur kon geen weerstand geboden worden; je moest proeven, of je nu wilde of niet. Monsieur beschikte over een enorme dosis charme, die hij vakkundig wist in te zetten. Wat spraken we toch goed Frans, bijvoorbeeld....Voor ons kon monsieur helemaal niet meer stuk na zijn reactie op het volgende: we prezen hem omdat hij zo'n fantastische plek had gekozen om zijn wijnen te promoten. Slim, vonden we het. 'Mais naturellement, madame, je suis Catalan'! En dat met een vanzelfsprekendheid die je onmiddellijk doet geloven in de superioriteit van de Catalanen ten opzichte van de Fransen. Zelfs de huisgemaakte jams van madame Herre wist monsieur met potten tegelijk aan me te verkopen (heerlijke citrusmarmelade, vraag ernaar als je op Cap Réderis stopt!). Kijk, bij iemand die met zowel passie zijn wijn laat proeven, wil ik wel een flesje of wat kopen. Drie flessen Cuvée Adrien Herre liggen inmiddels in de wijnkast te rijpen, en van de drie flessen Banyuls Rimage is er al één bij de eendenborst met perziken opgegaan. Een overheerlijke combinatie!

Tot slot is er ook de collectieve promotie: in het schitterende, middeleeuwse paleis van de koningen van Mallorca in Perpignan is het Conseil Interprofessionel de Vins de Roussillon aanwezig met een permanente proeverij. Je kunt er wijnen van tientallen producenten uit de hele streek proeven, boeken en T-shirts kopen en achtergrondinformatie meenemen. We proefden er een fraaie droge muskaatwijn, waarover we leerden dat die alleen als Vin de Pays verkocht mag worden. De muskaatdruiven zijn namelijk voornamelijk bedoeld voor de zoete Muscat de Rivesaltes. We maakten ook kennis met een prachtwijn van Château de Rey van Cathy en Philippe Sisqueille, maar daar kom ik nog op terug.

Kortom: op alle mogelijke manieren worden de wijnen van de Roussillon onder de aandacht van de toeristen gebracht. Je moet wel heel blind óf wijnhater zijn om van een vakantie uit dit gebied terug te komen zonder één van de wijnen te hebben geproefd. En dan heb ik het nog niet gehad over de goedgeoutilleerde supermarkten en de kleinere fruit-wijnwinkels die je langs allerhande doorgangswegen tegenkomt. Fransen weten uitstekend hoe ze hun wijnen moeten aanprijzen, in ieder geval in de Roussillon!

Raadseltjes op het etiket

De vakantie zit er weer op, een 'nieuw' wijngebied is weer verkend. Dit jaar brachten we twee weken door in Frankrijks zuidelijkste landstreek, de Roussillon. En uiteraard maakten we ook een paar uitstapjes over de grens, naar het Noord-Spaanse wijngebied Empordà. Samen vormen de gebieden het aloude Catalonië, dat vooral in de Middeleeuwen hoogtijdagen vierde. Catalonië heeft een eigen taal, een eigen cultuur én een eigen keuken. Geen wonder dan ook dat de wijnen uit beide landen grote overeenkomsten vertonen.
Beide streken, Roussillon en Empordà, brengen zowel rood, wit als rosé voort, plus van oudsher een aantal bekende zoete wijnen, in Frankrijk vins doux naturel genoemd. Bij een vin doux naturel wordt de alcoholische gisting gestopt door middel van toevoeging van alcohol. Op die manier blijft een hoog percentage suikers in de wijn bewaard, maar heeft de wijn ook een hoger percentage alcohol. De Roussillon kent verschillende van deze wijnen: de AOC Muscat de Rivesaltes, gemaakt van muskaatdruiven, en de AOC Rivesaltes, AOC Grand Roussillon, AOC Maury en AOC Banyuls, waarvoor de grenache noir, de grenache blanc en de grenache gris de hoofdrol spelen. In Spanje is er geen specifieke herkomstbenaming voor de zoete wijnen. Onder de herkomstbenaming DO Empordà mogen zowel rood, wit, rosé, zoet als mousserend (cava) gemaakt worden. Er is Garnatxa de l'Empordà, zoals de naam al zegt van grenache gemaakt, en Moscatell de l'Empordà, vergelijkbaar met de Muscats van Frankrijk. Wij proefden bijvoorbeeld een fantastische Garnatxa Joven van Espelt Viticultors in Vilajuiga, bij Figueres, waarover later meer.

Ik noemde zojuist ook de AOC Grand Roussillon, een benaming die mij ter plaatse heel wat hoofdbrekens heeft gekost. We proefden bij de ferme/auberge van Clos de Paulilles, aan de Côte Vermeille, een prachtige wijn van Château de Jau, jaargang 2003, geserveerd bij een dessert van chocolademousse. De wijn was van het type Rivesaltes Ambré, met tonen van noten en gedroogde zuidvruchten, een beetje neigend naar een mooie tawny port. Op het etiket stond echter Grand Roussillon, geen Rivesaltes. Ik had nog nooit van de herkomstbenaming gehoord, en vroeg me af wat dit nu weer was. In de Guide Hachette vond ik zo snel geen vermelding (later bleek dat er wel iets over in staat), en ook in de zeer duidelijke folder van het promotiebureau Vins de Roussillon, die ik in het Palais du Rois de Majorque in Perpignan kreeg uitgereikt, ontbrak Grand Roussillon.

Pas thuis, met wat Googlen en verder puzzelen, werd het verhaal me duidelijk. In 2007 maakten de producenten uit Rivesaltes namelijk een eind aan de commercialisering van de AOC Grand Roussillon. Deze appellation werd in de jaren zeventig in het leven geroepen voor (goedkope) vins doux naturels uit de Aude en vooral de Roussillon. Grand Roussillon was vooral bedoeld om van overschotten af te komen. Door een dalende vraag naar zoete wijnen van het type Rivesaltes was en is er geen behoefte meer aan Grand Roussillon. Vanaf 1 januari 2007 wordt die daarom niet meer verhandeld.
Aangezien deze wijn uit 2003 stamde, klopte het dat hij Grand Roussillon gelabeld was. Maar waarom had Château de Jau niet gekozen voor Rivesaltes, aangezien het Château de Jau in de appellation Rivesaltes ligt? Waarschijnlijk ligt de oplossing hiervan in een opmerking die de dame van het proeflokaal van Clos de Paulilles tegen me maakte. Zij vertelde mij dat de wijn oorspronkelijk van Mas Cristine kwam. Verder uitleg kreeg ik niet, maar ook hier bood Google uitkomst. De familie Dauré, eigenaren van zowel Château de Jau als Clos de Paulilles, bezaten ook Mas Cristine, een wijngoed in Argelès-sur-Mer, strikt genomen net buiten de appellation Rivesaltes; labelling als Grand Roussillon is dus correct. Maar waarom dan Château de Jau en niet Mas Cristine? Volgens de website van Mas Cristine is het bedrijf in 2006 verkocht aan drie vignerons en dus niet meer in handen van de familie Dauré. Achter op het etiket van 'mijn' fles stond ook netjes: mis en bouteille au Château de Jau.

Samenvattend: deze wijn is gemaakt van druiven van Mas Cristine in Argèles-sur-Mer, 20 km ten zuiden van Perpignan, heeft een aantal jaren gerijpt in grote houten vaten of op tank, mogelijk zelfs in de open lucht, op een voor de consument onbekende plek. Vervolgens is hij gebotteld op Château de Jau, 20 km ten noordwesten van Perpignan en verkocht bij Clos de Paulilles, voorbij Port Vendres, 40 km ten zuiden van Perpignan aan de kust..... Snap je het nog? ;-)

Voor de liefhebber zal het allemaal worst wezen: De Château de Jau 2003 Grand Roussillon is een fantastische wijn, die mij helemaal gewonnen heeft voor het type Rivesaltes Ambré. Gebruikt druivenras is grenache blanc, mogelijk aangevuld met macabeu, malvoisie en maximaal 20% muscat. Rivesaltes Ambré combineert uitstekend met desserts van chocolade, met gekruid eten, met Thais en Indiaas eten, met blauwe kaas, met taarten van gedroogd fruit, met crème brûlée. Helemaal het einde is een glas Rivesaltes Ambré (of Grand Roussillon, of Garnatxa de l'Empordà) als apéritief, met een stukje goede Roquefort, voor de tent, na een warme dag zon, zee, strand of cultuur.... Wanneer gaan we weer?

Foto: wijngaarden Clos de Paulilles, aan de kust

Wijnkeldergang

In december 2005 bezocht ik de oude Rechtbank in Utrecht, waar voorbereidingen werden getroffen voor de inrichting van een nieuwe publieksopstelling van Het Utrechts Archief. Ik ontdekte er het trapje naar de wijnkelder, en schreef er een kort verhaaltje over.
Inmiddels is het nieuwe Utrechts Archief geopend, met een schitterende presentatie over de Utrechtse geschiedenis. En wat er ook te zien is, is het trapje naar de wijnkelder, compleet met kannen én een wijnkeldermeester. Via een lage gang kom je via het uitgesleten trapje in een heel klein stukje wijnkeldergang, waar vooral voor kinderen een video-installatie gemaakt is. Op een groot scherm doet een gezellige dikke wijnkeldermeester zijn verhaal. Hij vertelt over zijn zware taak als verantwoordelijke voor de wijn, én over het gedrag van de monniken als ze eens een bekertje te veel op hebben. En neemt zelf ook nog maar eens een flinke teug.

Uiteraard mogen ook volwassenen genieten van deze sfeervolle presentatie van een stukje Paulusabdij in het indrukwekkende geheel van het nieuwe archiefgebouw. Knap, hoe met weinig middelen toch een 'middeleeuws' sfeertje is opgebouwd. Aan iedereen die in Utrecht op bezoek komt kan ik het aanraden: loop even het gebouw aan de Hamburgerstraat binnen en geniet van de moderne geschiedenispresentaties, maar vooral van 'mijn' wijnkeldermeester. Want zo zie ik 'm toch een beetje, eerlijk gezegd......

Foto's: Het Utrechts Archief

Wijnweetje: de staf van de centurion

Van de wijnstok wordt niet alleen de vrucht gebruikt. Recent kwam ik kort na elkaar twee opmerkelijke manieren tegen waarop het hout van de wijnstok werd en wordt ingezet.
Nog steeds bekend is het opstoken van gesnoeide wijnranken in de barbecue. Het droge hout van de wintersnoei wordt gebundeld en opgeslagen. Als je het gebruikt voor een vuurtje, geeft het een heel apart aroma aan vlees en vis. In Zuid-Frankrijk worden inktvissen (seiches) bijvoorbeeld graag boven een vuurtje van wijnranken gegrilld. In sommige plaatsen schijnt het een specialiteit te zijn....

De Romeinen hadden echter een wel heel bijzondere toepassing voor een mooie stevige wijnstok: hij diende als onderscheidingsteken en staf voor de centurion. De centurion voerde het bevel over een centurie van zo'n 80 man. Deze sergeanten van de Romeinse legioenen schijnen hun staf vooral te hebben gebruikt om orde en discipline te handhaven. Het hout van de wijnstok moet erg hard zijn.....

Ik geloof dat ik toch de voorkeur geef aan de eerder genoemde toepassing....